Türk Dili ve Osmanlı Mirasının Doğası
Doğan Kuban
Attila İlhan'ın arasıra
yayınlanan eski televizyon konuşmalarından birinde, dil
devrimine değinen ve Yenileşme-Türkçeleşme akımını
eleştiren bir konuşmasını dinledim. 'Fransız hâlâ 15.
yüzyılda yazılanı okuyor, bizimkiler okuyamıyor' diyordu.
Böyle bir değerlendirmeyi nasıl yaptığını anlayamıyorum.
Bu gözlem doğru değil. Bugün bir öğrenci Yunus Emre'yi
anlar. Baki ve Tevfik Fikret'i anlayamaz.
Yunus Emre'den:
Karlı dağların başında
Salkım salkım olan bulut
Saçın çözüp benim için
Yaşın yaşın ağlar mısın
Atilla İlhan'ın gözlemi yaygın bir
klişedir. Henüz ders kitaplarının dillerinin sadeleşmediği dönemde
Afet İnan'ın Yurt Bilgisi kitabını ya da Atatürk'ün özgün 'Nutuk'
dilini anlamakta zorluk çekerdik. Fakat Pir Sultan Abdal 16. Yüzyılda:
Şu karşıki yaylada göç katar katar
Bir güzel sevdası serimde tüter
Bu ayrılık bana ölümden beter
Geçti dost kervanı eyleme beni
diyordu. Tevfik Fikret ise
Doymayan bir han-ı yağma alçalan bir ihtişam;
Bir muşa'şa leyl-i şehrayin ki pür jeng ü zalam;
Cehl ü haclet, kahr ü süfliyyet.. nihayet in'hidam
İşte mazi...Bir de istikbali seyret, şad-kam
diye yazar. Türkün konuştuğu ve yazdığı Türkçe hep vardı. Okuma
yazmanın kırsal çevrede hemen hemen yok olduğu bir çağda, resmi
tarihçilerden ve resmi yazışmalardan başka düz yazı olmayan bir
dönemin değerlendirilmesinde, ve bilim dilinin Arapça olduğunu da
unutarak, Osmanlıcaya ağıt yakmak bir abartmadır. Türkçe'nin Kutadgu
Bilik'i ürettiği dönemde (1071) İngilizce henüz oluşmamıştı. Fransız
Edebiyatının 11. Yüzyıla önemli bir yapıtı yoktur. Bugünün İngilizleri
Chaucer ve Shakespeare'yi özel sözlükle okurlar.
Türk aydınları Türk Tarihinin uzun
bir göçer dönemi olduğunu, göçerin Avrasya'da değişik kültürlerle
karışıp simbiyotik bir kültürel geçmişi olduğunu nedense unutuyorlar.
Avrupa'da ya da Çin'de, bizim tarihimize model olacak bir süreç
yoktur. Osmanlıca heterojen bir etnik grubun dilidir. Anası Sırp, Rum,
Rus, Çerkez olan Sultan ve devlet erkanının Türkçe için duyarlı
olmadıkları açıktır. Türkçeyi devlet dili ilan eden Karamanoğlu
Mehmet Şemsettin Bey gibi bir Osmanlı sultanı çıkmadı. Anadolu'da
Türkmen Alevileri kuyulara dolduran Hırvat devşirmesi Kuyucu Murat
Paşanın, Pir Sultan Abdal'ın diline saygı duyması da olanaksızdı.
OSMANLININ FELAKETİ: DİLSİZLİK
Osmanlı kültürünün en büyük felaketi dilsizliğidir. Osmanlıca, saray
çevresinin ve idarenin dilidir. Halkın konuşup yazdığı şarkı söylediği
dil değildir. Osmanlı yazılı kültürü bir iktidar kültürüdür. Bu
sınıfsal dil, toplumun cahil kalma nedenlerinden biridir. Osmanlının
milliyet karşıtlığı, bir anlamda, Osmanlıcada sergilenir.
Biz Kutadgu Bilik kadar, Yunus
Emre kadar, Türkçe yazan ve düşünenler kadar Türk olabiliriz.
Türkiye'ye Ortaçağdan buyana Turcia, Turcomania dedirten, Osmanlı
İmparatorluğuna Emporium Turcorum dedirten Çinlilerin, Rusların,
Bizanslıların yazılı belgelerinde varlıkları adlarıyla saptanmış ve
bugün Asya ve Avrupa'ya dağılmış yarısı Türkiye'de olan en az 150
milyon insan var. Türkiye'nin adı, bu ülkede Türkçe konuşanlar egemen
oldukları için verilmiştir. Osmanlı toplumuna katılan Slavlar,
Lazlar, Çerkezler, Rumlar, Ermeniler Osmanlıca değil, Türkçe
konuşuyorlardı.
TARİH EN AZ TÜRKÇEDE YAŞIYOR
Osmanlıcaya ilişkin bu yargılar üzerine bugünkü Türkçe ortaya
çıkmıştır. Bu beş yüz yıllık Osmanlı kültürünün yadsınması anlamına
gelmiyor. Bize özgü duyarlığın içinde Osmanlı geçmişi, Osmanlıca,
Arapça ve Farsça da vardır. Babamız, dedemiz Osmanlıdır. Geçmişten
gelen her şey zenginliğimizdir. Ulusal tarihimiz Anadolu'da Selçuklu
ve Osmanlı üzerine oturur. Fakat bu tarihi kimliğin daha eski
katmanlarının da tanımladığı bir uzun soluklu kimlik de, en az
dilimizde yaşamaktadır.
Dil'in birleştirici gücünün yerine
geçecek bir sosyal olgu yoktur. Protestanlığın en büyük gücü Luther'in
İncili Almancaya çevirmesinden kaynaklanmıştır. İngiliz halkını
yaratan İngilizce, Fransa'yı yaratan Fransızcadır. Avrupa'yı
birleştiren de kilisenin zorladığı Latince olmuştur. Amerika tek bir
dilin birleştirdiği ülkedir. Hindistan'ın politik bütünlüğü ise
İngilizce sayesinde gerçekleşme olanağı bulmuştur. Dünya politik bir
egemenlik aracı olan İngilizceyi ortak bir anlaşma dili olarak
kullanıyor. İngilizce ile diğer Avrupa dilleri arasındaki sürtüşmeyi
de 1970'lerden beri izliyoruz.
Divan Edebiyatı, toplumdan
beslenmeyen bir edebiyatın, söz oyunundan başka bir şey
geliştirmediğini göstermiştir. Kuran'ı bile anlamayan Müslüman Türk
halkının halk şiiri ve masal dışında, ne edebiyatı, felsefesi, ne
romanı, ne tiyatrosu ne de doğru dürüst tarihi, yani dünya uluslarıyla
karşılaştırılacak bir kimlik kaynağı gelişmemiştir. İlk büyük
birleştirici Osmanlı tarihini Hammer'in yazmış olması doğru
değerlendirilirse, bazı gerçekler daha iyi anlaşılabilir.
Osmanlı edebi mirası, okumamış
Türk'ün yabancısı olan bir mirastır. Osmanlı'nın en kötü mirası,
okumamış bir halktır ve Türkçeye bile çevrilmemiş bir Kuran'dır.
İranlılar ve Arapların en büyük
gücü dillerinden geliyor. Bütün geri kalmışlıklarına karşın milliyet
hisleri dilleri etrafında gelişmiştir. Osmanlı-Türk kavgası dinciyi
Osmanlıca yanlısı yapmış, Türk'ün entelektüel gelişmesini
engellemiştir. Bugün dinini kendi dilinde okumayan kaç millet var?
Neden Arap Kuran'ı anlasın da Türk anlamasın? Tanrı tek bir dini
gönderdiği zaman insanları ayırmak için mi, birleştirmek için mi
gönderdi?
Türkiye'nin ilk geriliği, dinini
kendi dilinde öğrenmemesidir. Bu giderek ulemanın egemen kalmak için
kullandığı bir cehalet aracı olmuştur.
Osmanlı tarihi, tarihçilerimizin
yapıtlarıyla gösterdikleri gibi, kendi içinde olağanüstü tutarlı bir
sistemdir. Her şeyini kendi içinde yaratmıştır. Fakat bizim tarihimizi
doğru yazmamız için Osmanlı kabuğundan daha derinlere inmemiz
gerekiyor.
Doğan KUBAN
Cumhuriyet Bilim Teknoloji;
9 Ocak 2009, sayı:1138
_________________________
Cumhuriyet Bilim Teknoloji
dergisi Yayın Yönetmeni Orhan BURSALI'ya,
"ders BELGELİĞİ kapsama alanı"na verdiği yazı desteği için teşekkür
ederiz.