Sanatta Eğitmen
Deniz ÇELİKTEN
2002-2003 2. sınıf desen GRAFİK
dB ©
M.Geiger: 'Eğiticinin, gençliğin
içe yönelik yoğunlaşma eğilimini kullanıp, bunu güçlendirmesi,
gençliği hepten bozar’. Heyecanlar ve coşkular denetim altında
tutamadığımız kuvvet duygulardır. Bu duygular davranışımızı
etkiler ve yön verir.
Heyecan ve düşünce birbirinden
bağımsız değildir, bir diğerini etkiler. Heyecanlar, oldukça
karışık bir dizi süreci içerir: Uyarıcı ortamını, uyarıcının
algılanıp anlaşılmasını, algılanan olayla ilgili duyulan duyguyu,
ortama yapılan tepkiyi ve bu tepkinin çevrede yaptığı değişikliği
kapsar.
Dolayısıyla doğru yöntem
öğrencide derslerde işlenen konuların ona uygulamalarında bütün
sanat yaşamı boyunca eşlik edecek, uygulamalarına sağlam zeminler
oluşturacak ve başarıya götürecek konular olduğu bilincini
uyandıra bilen yöntemdir.
Sanat ve sanat öğrencisi neyi
öğrenmelidir? Öğreneceklerinden önce onlara öğretecek kişilerin ne
gibi birikimlere sahip olması gerekiyor. Fransız ressamın Antoine
Coypel Paris’te, Kraliyet Resim ve Heykel Akademisi'ne sunulan ve
1721 yılında basılan bir yazısında: 'Gerçek ressamın tarihi
bilmemesi düşünülebilir mi? Coğrafyaya, geometriye ve perspektife
gereksinimi yok mudur? Ressam, nedenlerini ve etkilerini bilmediği
şeyleri tam olarak betimleyebildiğinden emin olabilir mi? Bize
tutkuları öğreten etik üzerine biraz olsun bir şeyler bilmeden,
ruhun bu bağlamdaki devinimlerine ilişkin görsel imgeleri nasıl
resmedebilir? Ressam, orantıları ve anatomiyi inceleyerek insanın
dış görünüşünü öğrenirken, insanın ruhuna inebilmek zorundadır.
Fizyonominin kuralları üzerine bir şeyler öğrenmeden,
karakterlerini nasıl canlandırabilir? Eğer ressamın gereksindiği
bütün bilgilerin dökümünü yapmaya kalkışsaydık, bu listeyi asla
bitiremezdik.'
Sanatçının yaptığı, bağlamında
sanatın tanımı hala değişmediyse eğer, yani sanat, yaşamı
yorumlamak demekse ve sanatçı böyle bir yoruma ulaşabilmek için,
var olan -içinde varolduğu- dünyayı içselleştirip kendi varolması
gerekenine dönüştürüp bunu eserinde somutlaştırıyorsa, o zaman
yukarıda sözlerini alıntıladığım Fransız ressamının sanatçının
bilmesi bakımından gerekli gördükleri de geçerliliğini eksiksiz
koruyor demektir. Özetlemek gerekirse Coypel'in edinilmesini
istediği bilgiler, aslında yaşamı bilmeyi hedefleyen bilgilenme
edimlerinden başka bir şey değildir.
Coypel'in alıntısı şöyle
noktalanıyor: 'Eğer ressamın gereksindiği bütün bilgilerin
dökümünü yapmaya kalkışsaydık, bu listeyi asla bitiremezdik. 'Bu
cümledeki ‘ressamın’ sözcüğünün yerine ‘sanatçının’ sözcüğünü
koyduğumuz taktirde, herhangi bir sanat eğitiminin nasıl olması
gerektiği konusunda da sağlam bir ölçüte kavuşabiliriz ve şöyle
diyebiliriz: Yaşamı öğrenmenin yollarını ve yöntemlerini de
göstermeyi hedefleyen, bu bağlamda özellikle verildiği ortamın
koşullarını gerçekçi bir bakış açısıyla değerlendirmeyen bir sanat
eğitimi, genellikle sonuçsuz kalmaya yargılıdır.
Eğitici, öğrencide uyandıracağı
coşkuda, teoriden daha önemli olanın uygulama olduğunu bilmesi
gerekir. Öğrenci bunu tutmalı ve estetik eğitimindeki yanlış
yönteme karşı kendini savunmalı ve korumalıdır. Bir sanat yapıtını
incelerken parlak sözcüklerle değil, yavaş yavaş gelişen bir
anlayışla kavranmasında doğan coşku, daha güçlüdür, daha ciddi ve
derindir.
Kendi hayranlıklarını, bağıran,
çağıran sözcüklerle değil, yapıtın derinliklerine girerek
algılayanlar, gençleri dışa yönelik yoğunlaşmaya eğiterek coşkuyu
tadan delice sanat hayranlığını ortaya koyabilir.
Kısaca eğiticinin evrensel olan
şeyleri, ortaya çıkaracak bakış açısına sahip olması gerekiyor
(Ölümlü ve ölümsüz). Üniversite eğitiminde, merak uyandırma ve o
merakın doğru öğretilerek yönlendirilmesi ve doğru kanallar açması
gerekir. ‘Düşünsel’ felsefeye yönlendirme, ‘Duygusal’ insanların
iç dünyasına; doğru olan ise ikisinin birlikte yönlendirilerek
yapılması ve sanat anlayışı içerisinde o coşkuyu doğru
frekanslarda iletmesidir.
KAYNAKÇA
Cemal, Ahmet: Sanat Üzerine
Denemeler, Can Yayınları.
Cüceloğlu, Doğan:
İnsan ve Davranışı (Psikolojinin Temel
Kavramları).
Descartes: Felsefenin İlkeleri,
Say Yayıncılık.
Geiger, Moritz: Estetik
Anlayış, Remzi Kitapevi.
Soykan, Ömer Naci: Kuram-Eylem
Birliği Olarak Sanat, Kabalcı Yayınevi.
Yeşilyaprak, Binnur: Gelişim
ve Öğrenme Psikolojisi, Pegem A Yayıncılık.