Hobi Model sayfama hoş geldiniz. Burada hem hazır aldığım hem de kendi el emeğim imal ettiğim uçaklar, daha doğrusu uçan nesneler IFO (Identified Flying Object - Tanımlanmış Uçan Nesne) :))) ve konfigürasyonları hakkında bilgi vermeye çalışacağım. Aynı zamanda resim ve video gibi görsellere de yine bu sayfa üzerinden ulaşabileceksiniz.

"İstikbal göklerdedir..." (Mustafa Kemal ATATÜRK) idealinden yola çıkarak uçan modeller geliştirimeye başladık. Her zaman inandığım gibi, tasarım modelde başlar. Bir tasarımın modelini yapabiliyorsanız ileride gerçeğini de yapabileceğiniz yol aydınlanır. Bu sayfada deneyimlerim hakkında paylaşımlarda bulunmayı, böylelikle bu uğurda çalışmayı düşünenlere fikir verebilmeyi amaçlıyorum.

Dilerim faydalı olur...
Barış DOĞAN

Model Uçakçılığa Ön Hazırlık:
Model uçakçılığa heveslenenler, başlangıçta uçağı satın almakla hemen uçurabileceğini düşünür. Hatta, başlangıç için ucuz bir uçak alınarak "bişey olursa fazla kaybım olmaz" zannedilir. Halbu ki, hangi fiyata olursa olsun, eğer tecrübe yoksa, uçak alındığında büyük bir ihtimalle ilk uçuşunda çakılacak ve kullanılmaz hale gelecektir. Bu durum, oluşan maddi kayıptan çok, hevesin kırılmasına sebep olmaktadır.

Modelciliğe yeni başlayanların bilmediği ve çok önemli olan husus, modelin sabit bir noktadan kontrol edilmesi zorunluluğudur. Bunu şöyle açıklayayım: normalde bir araba kullanırken kişi aracın sürücü koltuğundadır ve araca verdiği komutlardan direk olarak etkilenir. Direksiyon sağa çevrildiğinde araç sağa döner, kişi de araçla birlikte döndüğü için beynin algısında herhangi bir hata oluşmaz. Örneğin model araba kullanılırken, kişi sabit noktadadır ve model araç zaklaşırken kumandanın sağ kolu çekildiğinde araç sağa döner. Fakat araç dönüp kişiye doğru karşıdan gelirken yine kumandanın sağ kolunu çekildiğinde, bu sefer araç sola dönecektir. Kullanıcının sağ/sol algısı ile aracın sağ/sol yönlenmesi, aracın oryantasyonuna göre sürekli değişmektedir. İşte bu durum, model kullanımında yaşanan en büyük zorluk olup, beyne bu oryantasyon eğitimi verilmesi gerekmektedir. Bu da en iyi ve en ucuza simülatör kullanımıyla gerçekleştirilebilir.

Bu nedenle, model uçak işine başlarken ilk önce bir profesyonel kumanda ve simülatör yazılımı satın aldık. Profesyonel kumandaların arka taraflarında stereo kulaklık jak giri bulunmaktadır. Satın alınan simülatör yazılımı ile birlikte gelen USB-dongle üzerinde de bulunan jak girişi arasına her iki tarafı stereo jaklı kablo takarak bağlantı sağladık. Simülatör yazılımında, günümüzde piyasada kolaylıkla bulabileceğiniz elektrikli ve benzinli uçak ile helikopter modelleri bulunmaktadır. Böylelikle, kumandayı kullanarak bilgisayar ortamında model kullanma ve oryantasyon eğitimi kolaylıkla alınabilir. Simülasyonda, ayrıca hava tipini de değiştirerek farklı şiddetteki rüzgar ve hava şartlarına karşı da deneyim kazanılabilir. Bu konudaki genel tavsiye, simülasyon eğitiminin 3-6 ay boyunca sürdürülmesidir. Sonrasında, başlangıç seviyesi köpük tabanlı uçaklar kullanılarak gerçek uçuş deneyimine başlanabilir.

Modelcilikte, herşeyden önce sabırlı olmak lağzım. UNUTMAYIN Kİ, ÖZELLİKLE UÇAN MODELLERDE YAPILACAK KAZALAR, KENDİNİZİ VE/VEYA DİĞER İNSANLARI YARALAYABİLİR. Bu nedenle, özellikle uçan modellerde, uçuş yapılacak alanlar yerleşim birimlerinden uzak bölgeler seçilmelidir. Model uçurulmadan önce, modelin dengesi ve temel uçuş bileşenlerinin doğru çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir (flight check). UÇURMAK İÇİN ACELE EDİLMEMELİDİR.

Alınacak kumanda, uçak dışında helikopter gibi birçok farklı uygulamada da kullanılabilecektir. Bu nedenle doğru seçim yapılması oldukça önemlidir. Türkiye'de, mode 2 tip kumandalar kullanılmaktadır. Mode 2'nin mode 1'den farkı, gaz kolunun sol tarafta olmasıdır. Her ne kadar kullanım alışkanlıkla bağlantılı olsa da, ülkemizde araba direksiyonunun solda olması gibi, genel kullanım mode 2'dir. Piyasada oldukça pahalı fiyatlara satılabilen dokunmatik ekranlı ve kumanda kolları rulman yataklı kaliteli kumandalar da bulunduğu halde (ör.: Hitech Aurora 9 750-900TL arası satılabilmektedir), biz daha uygun ve başlangıç seviyesi Turnigy marka ($55) ürünü tercih ettik. Tercihimizdeki en önemli kriter, fiyatının uygun olmasının dışında bizim gibi model uçakçılıkla uğraşan diğer arkadaşlarımızda da aynı kumandanın bulunuyor olmasıydı. Turnigy kumanda satın alındığında ekran aydınlatmasız olarak gelir. Bu nedenle, çeşitli renklerde satılmakta olan ekran aydınlatma kitlerinden beyaz olanından satın aldık. http://www.youtube.com/watch?v=W8O2x8NyBu0 videosunda anlatıldığı gibi ekran aydınlatmasının montajını yaptık. Sonrasında, kumandanın orjinal yazılımını forum sitelerinde daha başarılı olduğu belirtilen ER9X ile http://www.youtube.com/watch?v=eXwVpabmICw videosunda anlatıldığı gibi değiştirdik. Kumandanın hazırlanması ve simülatörün temin edilmesiyle birlikte model uçakçılığa başlamış olduk...

İlk satın aldığımız malzemeler:
- Simülatör: AIO 12in1 Flight Simulator Cable/USB Dongle for RC Helicopter Airplane VRC Car
- Kumanda: Turnigy 9x 9Ch (mode 2)
- Kumanda Batarya: HobbyKing 1500mAH LiFe 3S 9.9V transmitter pack
- Kumanda Arka Plan Aydınlatma: Turnigy 9X LCD Backlight Kit - White (DIY)

Bu arada, RC model için gerekli birçok malzemeyi aşağıdaki sitelerden temin ediyoruz. Ayıca diğer konular için de faydalı olabilecek siteler de şu şekilde:
- HobbyKing (standart parçalar ve modeller için...)
- THK Model Uçak (standart parçalar ve modeller için...)
- RC Timer (profesyonel gelişmiş parçalar ve modeller için...)

Uçak #1, #2: AXN Floater-jet EPO (ARF)
Simülatör eğitiminden sonra ilk aldığım uçak, ilk göz ağrım. Oldukça kararlı ve süratli uçmaktadır. Yeni öğrenenler için tavsiye edebilirim. Fakat alırken ARF (Almost Ready to Fly-Uçmak için neredeyse hazır) tipini alıp, servolarını kendimizin bağlaması çok daha iyi. Çünkü, RTF (Ready to Fly-Uçmak için hazır) tipte kullanılan servoların kalitesi düşük ve işçilik de o kadar iyi değil. Uçağı ARF alıp servoları bilinen kalitelilerden almak maliyet olarak da neredeyse kafa kafaya gelmekte. Zaten modeli değerli kılan temel unsur da bu değil mi: modelin her yerinde kendi el emeğinizin olması...

ARF almamıza rağmen ilk uçuşta motor uçaktan ayrıldı. Maalesef üzerinde monte edilmiş olan motor güzel yapıştırılmamış. İlk uçağım olması ve tecrübesizlik nedeniyle AXN defalarca çeşitli şekillerde yere çakıldı. Buna rağmen her defasında tekrar tamir edip inatla tekrar uçurdum. En son, deneyimsiz bir avukat arkadaşın "bir kere de ben uçurayım" demesinden sonra benim kumandayı kendisine vermemle, saniyesinde burun üstü çakılan AXN, ne kadar onarım yapsam da bir daha ayar tutmadı. Sonuç: son uçuşta burnu iyice dağılan AXN, diğer parçaları ileride kullanılmak üzere emekliye ayrıldı.

Doğal olarak yenisini aldım :)) (#2)

Konfigürasyon:
- Uçak gövde: AXN Floater-jet ARF with motor
- Motor: AXN orjinal motor
- Alıcı: Hobby King 2.4Ghz Receiver 6Ch V2
- ESC: Hobbyking SS Series 25-30A
- Kanat Servolar: HXT900 9g / 1.6kg / .12sec Micro Servo
- Kuyruk Servolar: HXT900 9g / 1.6kg / .12sec Micro Servo
- Pervane: TGS Sport 6x4E precision propeller
- Uçak Batarya: ZIPPY Flightmax 2200mAh 3S1P 25C / Turnigy 2200mAh 3S 20C
- Uçuş Ağırlığı: gr.

Uçak #3: Barbaros
İsmi her ne kadar ünlü bir Türk denizcisine ait olsa da, kendi adım Barış ile martının büyük kuzeni olan Albatros isimlerinden ilhan alınmıştır. İlk göz ağrım AXN'in küllerinden yeniden doğmuştur Barbaros. Kanatları, arka kuyruk bölümü ve motoru AXN'den alındı. Bunun dışında ana gövde ve burun kısmı 30mm kalınlığında 1000mm uzunluğundaki çıtadan üretildi. AXN'nden miras kuyruk bölümü olduğu gibi çıtanın ucuna bağlandı. Kanat ile gövde bağlantısı için 3mm kalınlığındaki kavak kaplama kullanıldı. Kuyruktaki dönüş için rudder ve yükseliş/alçalış için elevatör kontrol servolarının yerleşim yeri yeniden tasarlandı. Motor, AXN'deki gibi kanat üstüne yerleştirildi ve bunun için de 30mm kalınlığında ve 60mm genişliğinde ahşap çıta kullanıldı. İniş ve kalkışlarda kullanılmak üzere sabir ön ve arka iniş takımları yerleştirildi. Ayrıca; kumanda yazılımına iki kademeli flap eklendi.

Kısaca, uçağın büyük bir bölümü kendi tasarımımız ve el işçiliğimiz ile üretildi.

Konfigürasyon:
- Uçak gövde: Ahşap çıta, AXN Floater-jet kanat ve kuyruk
- Motor: AXN orjinal motor
- Alıcı: Turnigy 9X8C-V2 8-channel receiver
- ESC: Hobbyking SS Series 25-30A
- Kanat Servolar: HXT900 9g / 1.6kg / .12sec Micro Servo
- Kuyruk Servolar: HXT900 9g / 1.6kg / .12sec Micro Servo
- Pervane: TGS Sport 6x4E precision propeller
- Uçak Batarya: ZIPPY Flightmax 2200mAh 3S1P 25C / Turnigy 2200mAh 3S 20C
- Uçuş Ağırlığı: 999gr.

Quadcopter (quadrator): Dörtçeker
Gövdesi hazır olarak satın alınmış olup elekktroniklerin yerleştirildiği kule bölümü kendi tasarımımız ve imalatımızdır. Kule zırhı için milyoncudan alınan bir buzdolabı kabı kullanılmıştır. Enteresan biçimde kabın markası da Demirel Plastik Hobby Life. Özellikle sert inişlere karşı quadrator u korumak için alt ayaklarına köpük zırh ekledim. Ayrıca uçuş modu geçişlerinde voltaj kesilmelerine karşı, uçuş kontrolörü elektrik besleme hattına, önlem amaçlı olarak 3300uF ekledim.

Burada yeri gelmişken yeni kavramlar hakkında bilgi vermeye devam edelim. Bu bölümde bundan sonra sıkılıkla karşılaşacağınız FPV, İngilizce First Person View kelimelerinin kısaltılmasından meydana gelmektedir. Türkçe açıklamasına gelince, uçağın en önünde oturan (pilot) kişinin görüşü anlamına gelmektedir. Modelcilikte uçağın uygun yerine kamera konularak yapılan çekimler FPV olarak adlandırılır. Aynı zamanda uçaktaki kameranın görüntüsü çeşitli teknolojilerle canlı olarak yere aktarılabilir. Böylelikle modeli kullanan pilot, yerde olduğu halde LCD ekran veya gözlük kullanarak, sanki uçak üzerinde uçuyormuşcasına pilotaj yapabilir. Günümzde oldukça popüler olan bu yaklaşıma günümüzde "arttırılmış gerçeklik" (Augmented Reality - AR)" (arttırılmış gerçeklik) denilmektedir.

FPV yapabilmek için üç temel elemana ihtiyacınız vardır: Kamera, RF Alıcı-Verici Modülleri, Anten ve Ekran (ekranlı gözlük). Kamera seçimi yaparken elbette en kaliteli kamera kullanılmak istenecektir. İyi kameralar oldukça yüksek fiyatlı ve/veya model için fazla ağır olabilir. Fakat, üretilen modelin uçan bir araç olduğu ve özellikle de acemiyken kolayca düşürülebileceği düşünüldüğünde; genellikle nispeten ucuza temin edilen ve hafif olan anahtarlık şeklindeki casus kameralar daha mantıklı gözükmektedir. Bizim tercihimiz 30fps 720p kalitede çekim yapabilen ve geniş açılı objektifi de bulunan 808#16 V2 kameradır. eBay üzerinden getirtebileceğiniz kameranın birçok taklidi bulunmakta olup, aynı kaliteyi sunmayacaktır. Kamerayı 8GB HC microSD kart ile birlikte $48 civarına satın almıştık. Kamera A, B ve D isimli 3 farklı lens ile satışa sunulmaktadır. B 35mm normal açılı lens ile D geniş açılı lensten birini tercih edebilirsiniz. D lens, her ne kadar geniş açılı olup görüntüyü bozsa da, ekrana daha fazla öğe sığdırdığı ve ayrıca kamera içerisine daha fazla ışık aldığı için daha parlak görüntü sunmaktadır. Şimdi bu kameranın yenisi yine eBay de Mobius Action Cam olarak satılmaktadır. Fiyatı $68 olan bu kamera 30fps 1080p veya 60fps 720p kalitede çekim yapabilmektedir. Bütçeniz varsa bu kamerayı tavsiye ederim. Eğer bütçeniz çoksa, tabiki bu tip uygulamaların şahı olan GoPro alınabilir. Fakat herhangi bir kaza durumunda Amazon satış fiyatı $400 civarı olan bu bedelin de kaybedilebileceği göz ardı edilmemelidir.


Resim #1: Kamera 808 #16V2.

RF alıcı-verici modüllerine gelince işler biraz daha karışmaktadır. Özetle değinmek gerekirse; RF ile kablosuz veri aktarımında, aktarılmak istenen veriler taşıyıcı frekans dediğimiz radyo sinyalleri ile birleştirilir (modülasyon). Örnek olarak radyomuzu FM 88.00MHz frekansına ayarladığımız zaman, radyo vericisinden 88.00MHz taşıyıcı frekansı ile birleştirilmiş ses/müzik verilerini dinleriz. Her ne kadar kullanılan modülasyon yöntemine göre farklılık gösterse de; genel anlamda taşıyıcı frekans azaldıkça, iletilebilecek veri miktarı da azalır (band genişliği). Fakat, verinin iletilebileceği mesafe artar. Tam tersi olarak; taşıyıcı frelans arttıkça iletilebilecek veri miktarı da artarken, iletim mesafesi azalır. Dünya genelinde ve ülkemizde RF taşıma frekansları çeşitli kuruluşlar tarafından tasis edilmektedir. Ülkemizde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından düzenleme yapılır. Piyasada yaygın olarak satılan RF görüntü aktarımı sistemleri 900MHz, 1,2GHz, 2,4GHz ve 5,8 GHz frekans bandlarını kullanmaktadır. Hangi bandın tercih edileceğine, sahip olduğunuz kumanda ve telemetry gibi RF teknolojilerine göre karar vermelisiniz. Temel kural, hiç bir elemanın çalışma frekansı bir diğeriyle aynı olmamalıdır. Aynı olması durumunda sinyallerin çakışma ve birbirlerini bozma ihtimalleri vardır. Bu durum kazalara da neden olabilir. Örneğin aşağıda detayları görüleceği üzere 2,4GHz'de çalışan kumanda ve 915MHz'de çalışan Telemetry modülü kullandığımız için FPV'de 5,8GHz'i tercih ettik. FPV sırasında RF üzerinden yoğun bir veri aktarımı gerçekleştiği için, özellikle kumanda frekansınız ile FPV frekansının çakışmamasına dikkat edin. Burada farklı taşıyıcı frekanslardan bahsedilse de, hepsinin veri taşıma bant genişliği neredeyse aynı kabul edilmektedir. Kablosuz görüntü aktarımında, görüntü kaliteniz maalesef NTSC (30fps 720x480 çözünürlük) veya PAL (25 fps 720x576 çözünürlük)'den öteye geçemeyecektir. Günümüzde modeller için satılmakta olan veri RF alıcı-verici modülleri, bu taşıma frekanslarında HDready ve HD kalitesinde veri aktarımı yapabilecek profesyonel seviyede değildir. FPV kapsamındaki RF görüntü aktarımı daha çok pilotaj veya kamera kontrolü için kullanılır. Yukarıda bahsedilen kameralar hem NTSC veya PAL kalitesinde görüntü verirken aynı zamanda micro SD kartlara HD ve üzeri kalitede çekim yapabilir. Bu nedenle yüksek kalitedeki görüntüler hafıza kartları içerisinden elde edilir.

Devamı gelecek...

Konfigürasyon:
- Gövde: F450 kopyası
- Motor: RCTIMER 1000KV brushless dc motor
- ESC: RCTIMER SK 30A ubec
- Uçuş Kontrolör: CRIUS AIOP V2
- GPS: CRIUS uBLOX CN06
- Telemetry: MAVLINK 915MHz
- FPV: BOSCAM 5.8GHz
- Alıcı: Turnigy 9X8C-V2 8-channel receiver
- Pervane: HobbyKing SF1045
- Uçak Batarya: ZIPPY Flightmax 2200mAh 3S1P 25C / Turnigy 2200mAh 3S 20C / Zippy 3000mAh 3S 40C
- Uçuş Ağırlığı: 950gr.