LPG SİSTEMİ
LPG, bütan ve propan gazlarına verilen addır. Bu gazlar tüp ve tanklar içinde basınç altında sıvı haldedirler. Pratikte LPG iki biçimde olabilir:
a) %100 propan gazı daha iyi özellikler sahip ve daha pahalı bir LPG cinsidir.
b) Propan + Bütan karışımı ise miks gaz olarak bilinir ve daha ucuzdur.
Genellikle kullanılan LPG miks gazdır.
Mükemmel yanma özellikleri vardır.
Depolama kolaylığı bulunmaktadır.
Taşınabilirdir.
Yüksek ısıl değerine sahiptir.
Temiz bir yakıttır.
Doğalgazın ulaşamadığı yerlerde önemli bir potansiyele sahiptir.
LPG tüketimini tüplü ve dökme LPG olarak ikiye ayırmak mümkündür. Domestik alanda LPG tüketimi tüple olmaktadır. Geleneksel kullanım alanı da budur. Kullanımın %75'i evsel, %25'i sanayi amaçlıdır.
Türkiye'de kullanılan standart tüp boyutları ve kullanım oranları şöyledir:
12 kg'lık ev tüpü %75
2 kg'lık piknik tüpü %14
45 kg'lık sanayi tüpü %11
Buharlaşma yükü : Bir tüpten çekilebilecek gaz debisine denir.
Buharlaşma yükü bir sıvılaştırmış gaz besleme için tank büyüklüğünün seçiminde önemli bir rol oynar. Buharlaşma yükü, soğuk hava ve düşük tank içeriğinde bile istenilen basınçta gerekli gaz miktarını verebilecek değerde olmalıdır. Buharlaşma yükleri teorik olarak hesaplanabileceği gibi, hazır tablolar ve diyagramlar yardımı ile de belirlenebilir.
Parametreler:
1- Çalışma basıncı arttıkça maksimum sürekli kullanma miktarı azalmaktadır.
2- Çevre sıcaklığı arttıkça, kullanma debisi artmaktadır.
3- Tank hacmi arttıkça gaz alma miktarı artmaktadır.
Gaz alma miktarı kullanma rejimine bağlıdır. Kesintisiz gaz alındığında, kapasite düşüktür. Kesintili gaz alındığında ise, daha büyük debilere ulaşmak mümkündür. Kesinti oranı arttıkça alınabilecek gaz debisi artmaktadır.
|
Tüpler ve Tanklar |
5 kg |
11 kg |
33 kg |
300 kg |
|
Kesintisiz gaz altında kapasite kg/h |
0,2 |
0,3 |
0,6 |
0,9 |
|
%50 aralıklı gaz altında kapasite kg/h |
0,5 |
0,8 |
1,8 |
8,0 |
|
Aralıklı gaz almada (20 dak) kapasite kg/h |
1,5 |
2,0 |
3,0 |
1,5 |
Buharlaştırıcılar
Tüp ve tanklardan buharlaşma yükünün gerektiğinde artırılması, su banyosu veya sıcak hava ile sağlanabilir. Tüpteki sıvılaştırılmış gaz 40˚C ‘nin üstüne ısıtılmamalıdır. Patlamaya karşı tedbir alınmış 3-4 kW’lık elektrikli şerit ısıtıcı ile tüplerden yüksek buharlaşma yükü elde etmek mümkündür. Sıvılaştırılmış gaz karışımlarından kolay buharlaşan hidrokarbonlar (örneğin propan) daha önce buharlaşır.
LPG Sistemi’nin Yapı Taşları
Tüketim cihazları ve gaz kaynağı (tüplü veya gaz depolu) sisteminden oluşur.
Boru Hatları
Merkezi sistem iki farklı basınçta boru hattından oluşur. Depoda basınç genellikle maksimum 16 bar olmaktadır. Depodan çıkan gaz 1.kademe basınç regülatörüne ulaşır. Bu regülatörden önceki hat yüksek basınç, sonraki hat orta basınç hattıdır. Orta basınç hattı bina girişindeki 2. kademe basınç regülatöründe sona erer.
“Servis kutusu” adı da verilen “bina girişi basınç regülatör grubu” ndan sonra tüketim cihazlarının işletme basıncına düşülür. Bu bina içindeki alçak basınçlı hatta “dağıtım hattı” veya “tüketim hattı” adı verilir.
LPG olarak miks gaz kullanımında sistemde ayrıca bir buharlaştırıcı grubu bulunacaktır. Bu, toprak üstü tanklarda genelde LPG tankı yanında, toprakaltı tank uygulamalarında 2. kademe regülatörünün de konulduğu binaya bitişik regülatör odasında bulunabilir.
Basınç Regülatörü
Gaz basıncını ayarlar ve düşürür. Merkezi sistemlerde iki kademeli (birinci kademe basınç regülatörü depo çıkış basıncını, ikinci kademe basınç regülatörü gaz tüketim basıncının istenilen işletme üst basıncına indirir.
Tüp Basınç
Regülatörü
Tüp çıkışındaki gaz basıncını ayarlar (büyükleri 14 kg ve üstü, küçükleri 14 kg’dan daha az ağırlıklar içindir).
LPG Tankları
Tanklar : Depolar, parlak boya ile aşırı ısınmaya ve güneş ışınlarının etkisine karşı korunmalıdır. Kapasite hesaplanırken en az bir aylık bir tüketim esas alınır, böylece gerekli ikmal sıklığı azalacaktır. Büyük kapasiteli sistemlerde ise ikmal merkezine uzaklık ve diğer risk faktörleri göz önüne alınır.
Emniyet ventili : Uzman bir kişi tarafından sıvı gaz tankı üzerine l çapında yaylı emniyet ventili (gazı tehlikesiz bir yerden dışarıya atar) yerleştirilir. Varsa emniyet ventili çıkışı ve gaz atma hattı su dolması gibi tıkanmalara karşı korunmalıdır.
Manometre : LPG tankı üzerinde görülebilir bir yerde olmalıdır. Uygun işletme üst basıncı işaretlenmiş olmalıdır. İşletme sırasında test yapılmalıdır.
Sabit seviye purjörü :Bir elle ayarlama yapılabilmelidir.
Otomatik aşırı doldurma emniyeti : Aşırı doluma karşı bir emniyet sistemidir.
Tanklarla
İlişkili Uygun Doldurma Sınırlamaları
Şu hususlara dikkat edilmelidir:
|
Tankın Bulunduğu Yer |
Doluluk Oranı |
|
Toprak üzerine ve kapalı hacimlere yerleştirilmiş |
% 85 |
|
Toprak seviyesinin 0,5 m. altına yerleştirilmiş |
% 85 |
|
Toprak seviyesinin 1 m.’den fazla altına yerleştirilmiş |
% 90 |
LPG Tanklarının Yerleştirilmesi
Tankın bulunduğu bölge ve mekanlar açık bir şekilde sıvı gazın adı, tehlike işareti ve sembolü ile işaretlenmelidir. Sıvılaştırılmış gaz tankları şu şekilde yerleştirilebilir veya depo edilebilir:
§ Toprak üzerine açıkta
§ Toprak altına açıkta
§ Yarı toprak içinde açıkta
§ Kapalı bir mekan içinde
LPG Tesisatında
Dikkat Edilmesi Gerekenler
1) İlgili bir firma tarafından yapılır.
2) Destekleme ve sabitleme işlemi yapılmalıdır.
3) Tankın tüm çevresinde en az 20 cm. yüksekliğinde kum tabakası (deniz kumu korozif olduğundan kullanılmamalıdır) oluşturulmalıdır. DIN 4226 Bölüm 1 normuna uygun 3 mm. büyüklüğünde nehir kumu olabilir.
4) Tank, yer altı kablolarından, yabancı tesisatlardan ve yapı temellerinden veya bodrum duvarlarından minimum 0,8 m. mesafeye sahip olmalıdır.
5) Yanyana yerleştirilen tanklar birbirlerine minimum 0,4 m. ile yerleştirilmelidir.
6) Öncelikle tank tipine ve ölçülerine uygun beton kaide veya tank çukuru yapılmalıdır.
7) Yer altı suları veya akan yer üstü sularından dolayı tankın yer değiştirme şansı varsa, tank suyun kaldırma kuvvetine karşı beton kaideye ankraj cıvataları kullanarak mutlaka basitlenmelidir. Olabilecek en yüksek su seviyesine göre boş tankın kaldırma kuvvetini yenmek için minimum emniyet faktörü 1.3 alınmalıdır.
8) Kaldırma emniyeti tankın kılıfına zarar vermemelidir.
9) Katodik korumalı sıvı gaz tankı ile kullanılan emniyet sistemi arasında daimive güvenli bir elektrik izolasyonu sağlanmalıdır.
10) Tank toprak altında ise doldurma işleminde kullanılan armatürlere dom kutusuna girilmeden ulaşılmalıdır.
11) Araç trafiğine yakın bölgelerde trafiğin yol açacağı sorunlara karşı gerekli önlemler alınmalıdır.
12) Dom kutuları yanmayan bir malzemeden yapılmış bir muhafaza içinde olmalıdır.
KAYNAKLAR
1. Mimarın Tesisat El Kitabı, ISISAN Çalışmaları No:238
2. Firma Katalogları
3. Çeşitli Isısan Çalışmaları