Üsküdar’a gelmiştik; sabah sarısı, vapur düdüğü,
sonra yankısı,ağaç dallarında uzun uzun öten kumrular,
her şey güzel bir gün ve gezi için anlaşmış gibiydi.
Vapur iskelesinin karşısındaki otobüs duraklarından
en son perona doğru yürüdük. Anadolu Kavağı’na
gidecek
olan
otobüsü bir süre bekledikten sonra bindik ve kısa ama güzel
bir güne doğru hareket ettik. Kaptanımız oldukça hızlıydı,
sayesinde bir buçuk saatlik yolu bir saat olmadan aşmıştık.
Bu arada Anadolu Kavağı’na gelmeden bir süre önce
tarihi Beykoz Çayırı’nın yeşilinden geçtik. Çevremiz
bir
çok
ihtiyar çınarla çevrilmişti, otobüsün yavaşlamasını,
durmasını fırsat bilip etrafı iyice inceliyorduk, bu ağaçların
sayıları on kadardı. Sanki burada yeşeren her ağaç
kendine yüzlerce yıl bakması, her şeyini cömertçe
vermesi
için
topraktan söz almış, toprak ta tüm enerjisiyle, verimliliğiyle,
suyuyla onlara can vermiş, yüzlerce yıl analık etmişti.
Otobüsten inmedik ama en yakın zamanda uzunca bir inceleme
için geleceğimizi biliyorduk.
Bu yeşil çayırın koca devlerini geride bırakarak
yokuş yukarı tırmanmaya başladık, kısa bir süre sonra
da Yûşa
Tepesi’nden
geçtik. Bu tepe ismini kutsal bir insan olan Yûşa
Dede’den almış. Tepede bulunan ve şu an doldurul
muş olan 1metre eninde 18metre uzunluğundaki çukurun Yûşa
Dedenin mezarı olduğuna inanılır, bu inanca kendilerini
fazlaca kaptırıp dedenin boyunun 18 metre olduğuna inanan
ve şaşırıp kalan insanlarımız çoktur. Gerçi
bazı
müslümanların bu inançlarına benzer inançlara çok önceleri
de sahne olmuştur bu çukur: Antik çağda Zeus'un oğlu, güçlü
ve heybetli Herakles’in (Herkül) yatağı
olarak biliniyormuş, bir ara da deniz tanrısı
Poseidon’un oğullarından
biri olan boksör kral Amykos’un mezarı olduğuna inanılmış.
Çamlar içinde bulunan bu güzel tepeyi geçtikten kısa
süre sonra aşağı inerek Anadolu Kavağı’na gelmiştik.
Ufak tefek şirin bir köydü. Önce şöyle bir turladık Boğaz
sahilini, bir iki dakikadan fazla sürmedi. Balıkları,
karidesleri
, kalamarları,ayıklayan balıkçıları ve çevrelerini
saran kedileri, köpekleri izledik biraz, martılar da en güzel
çığlıklarını esirgemiyordu. Fırından aldığımız sıcacık
odun ekmeğini ve beyaz peyniri, siyah zeytinle bu
manzara
karşısında bir güzel yedik, sırtımızı da ihtiyar bir
çınara dayamıştık, çok şanslı olduğunu düşündük,
yak
laşık üç asırdır
bu güzel manzaranın ve yaşamın parçasıydı. Ama artık
sadece bir iki ince dalını yapraklandırabilmişti, öyle
görülüyordu ki son baharlarını yaşıyordu!...
Tok karnımız
ve mutlu gözlerimiz birleşince buradan kalkmak oldukça
zordu, biz de gezimizin sonunda tekrar aynı yere gelip çok
sayıda bulunan balık restoranlarından birinden midye tava
alıp afiyetle yemeyi kararlaştırdık ve
tok karnımıza rağmen iştahımızı kabarttık.
Anadolu Kavağı’nın
yüksek bir tepesine inşa edilen Bizans’tan kalma Yoros
kalesine çıkmadan önce bizi çok heyecanlandıran
ihtiyar çınarları ziyaret etmeye başladık. Zaten bu küçük
köye adımımızı atar atmaz bir tanesi bizi karşılamıştı,
sonra da diğeri, geriye kalanları bulmamız da pek zor olmadı,
çünkü her ikisi de yüksek, heybetli Gövdeleri
ile evlerin çatılarının üzerinden kendilerini gösteriyorlardı.
Önce Midilli
Ali Reis Camii’nin karşısında bulunan çocuk parkı içindeki
çınara uğradık. Bu toprakların eskilerinden olan bir
doğu çınarıydı(Platanus orientalis).Ağacın gövdesinin
büyük bir kısmı yoldan bir metre kadar yukarıda olan
parktayken bir kısmı da yol kenarındaydı. Yukarıda olan
kısmında çapı 2,16metre iken yol kenarında olan kısmı
ağacın kök yapısıyla uyumlu olarak gittikçe genişlediğinden
3,5 m kadar genişliğe ulaşmıştı, çok etkilendik,
sanki her şeyi yaşamış , har şeyi biliyormuş gibi bir
havası vardı ve beş yüze yaklaşan yaşına rağmen
oldukça sağlıklıydı, hemen fotoğraflarını çektik.
Dibindeki toprağa dökülen tohumları da toplayıp yedek
filmin kutusuna doldurdum, yavrularını yetiştirme fikri
çok hoşuma gitmişti. O sırada birbirlerine kur yapan güvercinlerin
sesine doğru başımızı kaldırdık. Yükseklerde, ağacın
kalın dallarında ne de mutluydular. Onları nasıl kıskandığımı
anlatamam! Ağacın yanında bir de tabela vardı. Beykoz
belediyesi tarafından oldukça özenle hazırlanmış.
Ağacın adı, türü ve ölçüleri
hakkında bilgi verilmiş, ancak yaşı belirtilmemiş. Ben
de ölçülerine bakarak ve sulak, taban
suyu yüksek bir bölgede olduğunu da hesaba katarak
450-500 yaş dolaylarında olduğunu tahmin ettim. Ancak
bu tahminin 100 yıllık koca bir yanılgı payı da var,
çünkü ağaçlarda yaşı bir tek ağaca bakarak çevresini
ölçerek tahmin etmek çok
yetersizdir. Yaklaşık bir tahmin için artım burgusu yöntemi
uygulanmalıdır. Bu yöntemde
ağacın içinden küçük bir parça alınır ve bu parçadaki
yaş halkaları sayılır ve ağacın yarı çapının
ölçüsüne tamamlanarak ağacın yaklaşık yaşı
hesaplanır, yaklaşık sözcüğünden anlaşılacağı
gibi kesin bir yaşı bulunması bu yöntemle de söz konusu
değildir, çünkü ağaç kimi zamanlar yağmurlu dönemler
görüp kimi zamanda kurak ve susuz yıllar geçirmiştir,
dolayısıyla yaş halkaları kimi zaman geniş olup kimi
zaman da dar kalmıştır, bu nedenle ölçülen parçadaki
halkaların ölçülmeyen iç kısımdakilerden farklı olma
ihtimali güçlüdür.
Bu ihtiyar
delikanlıyı yüzyıllardır kımıldamadan sahiplendiği
toprağında bırakarak diğer ağacın çatılar üzerinde yükselen gövdesini
izlemeye başladık. Etrafımıza bakına bakına yürüyorduk
ki önümüze altı tane köpek yavrusu çıktı, sevdik,
oynadık, kalan ekmeğimizi ve açmalarımızı verdik; karınlarını
biraz olsun doyurmak bizi mutlu etti; yürümeye devam ettik
ve kısa bir süre sonra diğer dev de karşımızdaydı. Bu
da bir doğu çınarıydı mahalli ismi “Ayazma çınarı”ymış.
Ayazma sözcüğünün rumca kökenli olduğunu ve kutsal
kaynak, kutsal pınar gibi anlamlara
geldiğini biliyordum ve bu ağacın niye böylesine güzel
ve heybetli olmasının nedenini anladım: kutsal sularla
beslenmişti! Bu ağaç ta diğeri gibi beş yüzünü
devirmeye kararlı görünüyordu. Bizi, yüksek boyundan iki
metreye yaklaşan çapından
ve dallarının yayılışından çok, ilginç kök yapısı
etkiledi. Eğimli bir zeminde yükselen ağacın
yola doğru olan kısmındaki kökler toprak üzerinde
kalarak kaynaşmışlar ve çok ilginç bir görüntü oluşturmuşlardı, burada biraz oturduk, bu sırada çevremizde
eski bir Osmanlı mezarlığının kalıntıları vardı.
Artık kaleye çıkma
vakti gelmişti. Köyden çıktık, az yukarıdaki askeri
lojmanların yanından geçtik ve solumuzda kalan kaleye
kestirmeden çıkmayıp yolu takip ettik, bizimle birlikte
farklı ülkelerden gelen turistler de aynı yere yürüyorlardı.Birazdan
ihtiyar bir fıstıkçamının (Pinus pinea) dibinde
oturduk. Manzaramız kusursuzdu.Karşımızda iç içe girmiş
ağaçlarla yeşillenmiş bir tepe, tepenin sağında da kıvrıla
kıvrıla İstanbul’a doğru yol alan boğaz uzanıyordu.
Yürümeyi bırakıp oturunca kuşların sesi daha da artmıştı
sanki, istemeye istemeye kalktık, yukarıda
daha güzel bir manzaranın beklediğini biliyorduk.
Kalkalı henüz
iki dakikayı geçmemişti ki sağımızda ahşap bir çitin
yanında çatallaşarak büyüyen çok güzel bir defne ağacı
gördük, dayanamadık,yaprağını koklayıp çitin diğer
tarafına geçerek yine oturduk. Bu kez yanımızda getirdiğimiz
küçük kamp tüpümüzün ateşinde kendimize mis gibi
kokan harika bir adaçayı demleyerek, rüzgarın uğultusu,
kuşların ötüşleri ve doyumsuz manzara eşliğinde yavaşça
yudumladık.
On beş dakikalık
yolda iki kez dinlenmekten suçluluk duymadan yolumuza devam
ettik. Yürüdükçe bize Akdeniz’de olduğumuzu
hissettiren makiyi inceliyorduk.
Akdeniz, tarak
girmez saçları her dem yeşil kalan küçük çocuklarını
Ege ve Marmara üzerinden tâ buralara, Karadeniz'i koklayacakları yere kadar göndermişti. Onlar da boğaz kıyısını
kimi yerde bir, kimi yerde iki tepe aşarak kışın
yapraklarını döküp kel kalan geniş yapraklı büyüklerine
sımsıkı sarılıyor, sonra da saygıdan olacak yerlerini
onlara bırakıyorlardı.
Anadolu Kavağı’nın
bu küçük sakinleri, özellikle köyün güney kanadından
doğuya doğru uzanan tepede oldukça şanslılar, pek zarar
görmeden büyümüşler ve küçük ağaççıklar halinde
boylu maki olmuşlar; çoğu yerde de aralarına
kendileriyle aynı boylarda olan fındık ağaçlarını da
almışlar, ancak yinede her dem yeşil maki elemanı olarak
çoğunluktaydılar bu nedenle yalancı maki (Pseudomaki)
diye tabir edilen ve genellikle Karadeniz kıyılarında
görülen, küçük boylu yaprak dökenlerin çoğunlukta olduğu maki türünden ayrılıyorlardı.
Yoroz
Kalesi’nin bulunduğu tepedeki maki ise kısmi tahrip görmüş,
bu nedenle maki elemanlarından boylu olanlar da var, boysuz,
eğri büğrü, çalımsı olanları da, bunun yanında, boş
kalıp ota bürünen ve tek tük incir ağaçları (Ficus
carica) barındıran alanlar da eksik değildi.
Makiyi oluşturan
irili ufaklı bir çok tür olmasına rağmen kimileri hakim
türdü. her biri derimsi yapraklarını dökmeyen her dem
yeşil boylu çalı, ağaççık ya da küçük ağaç olan
Akdeniz defnesi (Laurus nobilis), Kermes meşesi
(Quercus coccifera) ve
Akça kesme (Phillyrea latifolia) bölgedeki diğer türlere
üstünlük sağlamış türlerdi. Yer yer
diğerlerine nasıl üstünlük sağladılarsa birbirlerine
de sağlıyorlar yer yer de eşit olarak dağılıyorlardı.
birbirleriyle sıkı fıkı olduklarında aralarına bir tek
ince, narin ve esnek yapısına hürmeten olacak,yabani kuşkonmazı
(Asparagus acutifolius)
almışlar.Ancak aralarının bozulduğu ve birbirlerinden
uzaklaştıkları zaman bu boşlukları diğer
çalımsı ve sarılıcı türler doldurmuştur. Özellikle
yol kenarlarında çokça rastladığımız böğürtlen (Rubus),
az sayıda gördüğümüz ve
daha çok kuşburnu ismiyle tanıdığımız yaban gülü (Rosa
canina), eğri büğrü çalımsı gövdesiyle
tezat oluşturan narin çiçekleriyle Laden (Cistus)
ve uzun aralıklarla çok küçük gruplar halinde gördüğümüz
katır tırnağı (Sparteum junceum) bu boşlukları
dolduran diğer türlerden başlıcalarıydı.
Bu Akdenizli
bitki birliği az önce bahsettiğim gibi Boğaz’ın bazen
bir bazen iki tepe ilerisinde son bularak yerini geniş
yapraklı ağaçlardan oluşan başka birliğe bırakıyordu.
Bu, bir bakıma Akdeniz ile Karadeniz ikliminin buluşmasıydı
ve kimi yerde çok net çizgilerle yan yana gelirken kimi
yerde de maki elemanlarında özellikle defneler yaprak döken
bu orman içlerine kadar ilerliyor, onlardan da fındık
geri kalmayıp makinin içlerine giriyordu. Makinin
sakinlerini bu ormanda en çok Anadolu kestaneleri (Castanea
sativa) sonrada fındık ağaçları (Corylus)
karşılıyordu. Tek tek ya da çok küçük gruplar halinde,
çoğu meşe türü gibi yaprak döken bir ağaç olan saplı
meşeler de(Qercus robur) bu birliğin üyelerindendi.
Bu ağaçlardan başka yer yer rastladığımız çoban püskülleri (İlex), kızılcık (Cornus mas ) ve
ormanın gölgeliklerini seven orman sarmaşığı (Hedera
helix ) en sık gördügümüz
diğer türlerindendi. Bir de bunların dışında saymakla
bitmeyecek otlar, çiçekler her iki birliğin içinde de
yaşamlarını sürdürüyorlardı.
Burada hemen belirtmeli ki Yûşa Tepesine gelmeden başlayan
kızılçam (Pinus brutia ) korusu doğal olmayıp
ordu tarafından dikilmiş ağaçlardan oluşmuştur ancak zaman
içinde bölgenin asıl sahipleri bu çamların arasına da
yuvalanmıştı.
Çevremizi saran
tüm bu çeşitlilik ve güzellik yeşil tutkumuzla birleşince
Yoroz Kalesi’ne çıkışımızı biraz
geciktirdi,”olsun” dedik. Bu güzellikleri es geçmenin
bir çiçeği burnumuzu tıkayarak koklamakla yada bir şarkıyı
ku lağımızı
kapayarak dinlemekle aynı şey olduğunu düşündük.
Yürüdüğümüz
yol ileriye doğru uzarken bir yol da sola dönüyordu, biz
bu yola girdik ve kıvrılıp nihayet kalenin bulunduğu
tepeye ulaştık.
Köyün
kuzeyinde bulunan bu tepenin insanlık tarihindeki yeri çok
eskilere tâ antik çağa kadar dayanıyordu; o dönemlerde
yaklaşık olarak kale ile aynı yere kurulmuş olan Zeus
Ourios (güzek rüzgarın Zeus’u )Tapınağı ve on
iki tanrıya adanmış bir Hieron vardı. Yunan
mitolojisinde çok önemli bir yere sahip olan Altın
Post’un kaçırılışını ve aranmasını anlatan
Argonout efsanesine göre Phriksos altın postlu koçun sırtından
uçarak Kolkhis’e giderken
bu kutsal alanı kurmuştur. Altın Post’u ele geçirip
Kolkhis’ten kaçmayı başaran Iason ise burada durup
kurbanlar kesmiş ve sunaklar yaptırmıştır.
Çoğu kez yanlışlıkla
“Cenova Kalesi” olarak adlandırılan Yoros Kalesi ise
karşı kıyıda bulunan Rumeli Kavağı'ndaki İmros
Kalesi’nden yaklaşık yüzyıl kadar sonra XIII. yy ‘ın
ikinci yarısında son Bizans devrinde inşa edilmiştir.
Her iki kale de XIV. yy’da Cenova’lılara devrolunmuş,
bu dönemler Bizans ekonomisinin iyice bozul duğu
dönemlerdir. 1452 yılında da Fatih Sultan Mehmet’in
eline geçmiş ve böylece hristiyanların hizmetinden çıkmıştır.
Buraya gelen
herkes bir uca oturmuş uzanıp giden mavi ile yeşile uğuldayan
rüzgarla birlikte bakıyordu, bu bakış gök yüzünde
usulca süzülen martılara duyulan kıskançlığın tepeye
vurduğu bir bakıştı. Biz de kendimize bir yer bulup
oturduk ve ayaklarımızı boşluğa uzatarak İstanbul’un
o ana kadar görmediğimiz dinginliğine daldık kendi
kendime defalarca sordum, “Burası gerçekten İstanbul
mu?”, inanmak zordu, özellikle de derme çatma, itiş
kakış İstanbul’a tezat
oluşturan şu ufku mavi Karadeniz’in boşluğunu izlemek
kuşkumu daha da artırıyordu; tepelerin iki yandan sıkıştırdığı
boğaz, sanki Karadeniz’e açılırken derin bir nefes alıyordu.
Tabi bunun tersini düşünüp Karadeniz’in nefes verdiğini de aklımdan geçirebilirdim,
ama böyle yapmadım, çünkü Boğazda Karadeniz'de çok güzeldi, haklarını veremeyeceğimiz kadar güzellerdi.
Gözlerimize iyi
bir ziyafet çektikten sonra aşağıya inmeye koyulduk, çok
güzel ve dolu dolu bir gün olmasının verdiği
mutluluğun ve huzurun yanında biraz da buruktuk. Bu mavi
yeşil doğa parçasından sonra yine bir griliğe çarpacağımızı
bilmek bizi oldukça üzdü, fakat acıkan karnımız kendilerine
verdiğimiz sözü hatırlatıyordu bize; “midye tava
yiyecektik” sabah kahvaltı ettiğimiz yere oturduk
yine, midyeler oldukça taze ve lezzetliydi, üstelik pahalı
da değildi, Kadıköy’de yada Beyoğlu’nda
yediklerimizle ise ilgisi yoktu.
Uzun zamandan bu
yana yediğimiz en lezzetli midyelerin ağzımızda bıraktığı
tatla kalktık ve bu kez otobüs yerine vapura binerek Boğaz’ın
rüzgarı ve kokusuyla iskeleden uzaklaştık. Boğazda karşıdan
karşıya geçe geçe, bazı
iskelelere uğraya uğraya Eminönü’ne varacaktık. Arkamıza
bakarken bir yandan ciğerlerimize alabildiğine oksijen
dolduruyor bir yandan da gitgide küçülüp gözden yiten
evlere, ağaçlara bakıyorduk, mutluyduk!...