Ağaçları, toplum psikolojisine olan etkilerine göre
üçe ayırmak mümkündür. Bu ayrım aynı zamanda ağaçların
korunmaları
ile ilgili değerler ölçütlerini de belirler.
Sıradan ağaçlar: Elbette “sıradan” sözcüğü
ile bu ağaçların değersizliğini vurgulamak istemiyorum,
bu sözcükten kastım günlük yaşamımızda her yerde
rastladığımız ağaçları anlatmaktır. Onlara bahçemizde,
yolda, parkta yani
hemen
her yerde rastlarız. Bize güzel duygular hissettirirler,
kimi mevsim mutluluk, kimi mevsimde hüzün verirler.
Bu ağaçları insan ömrüne göre değerlendirdiğimiz
de gençliklerini yaşayan ağaçlar olduklarını söyleyebiliriz.
Bu ağaçlardan bazıları birçok olumsuzluğa
direnir, insanlara, egzoz gazına, gövdesine yapışan
asfalta, böceklere, mantarlara baş kaldırarak yaşlanırlar.
Bu ağaçlar büyüklükleri ile dikkatimizi çekerler,
ancak daha uzun süre
yaşayabilirler,
yani anıt ağaç olma potansiyelleri vardır. Bu nedenle de
“korunmaya değer ağaç” statüsü ile korunma
altına alınırlar.
Böyle orta büyüklüğün biraz üzerine çıkmış
olan ağaçlar bu olumsuz koşullara biraz daha direnseler,
dişlerini
sıksalar,
baktığımızda bizi oldukça etkileyecek boyutlara ve
ilginç görüntülere ulaşırlar. Bu ağaçlar anıt ağaçlardır.
Ancak onları bu kadar kolay anlatmak pek doğru değildir,
çünkü bu ağaçların farklı farklı yanları vardır.
Anıt ağaçlar boy, yaş, çap bakımından kendi türlerinin
alışılmış ölçülerinin üzerine çıkan, yada çok
ilginç farklılıklar gösteren, veya yöre kültürü ve
folklorik açıdan değeri olup doğal bir uzun ömre sahip
olan ağaçlardır.
(Prof.
Dr. Ünal Asan)
Tanımda kendi türlerinin alışılmış ölçülerinin
üzerine çıkan ağaçlardan bahsedilir, çünkü ağaçlar
büyüklüklerine göre farklılıklar gösterirler, küçük
ağaçlar da vardır, büyük ağaçlar da, hatta çok büyükleri
de.
Sözgelimi bir
porsuk
ağacı 1,5 m çap yapılabildiğinde bu ölçü onu anıt ağaç
yaparken aynı ölçü bir çınarı en fazla korunmaya
değer
ağaç yapar, çünkü çınar ağacının genel karakteri
porsuk ağacına göre büyüktür.
Anıt ağaçlar sadece yaş, çap ve boy ölçüleri
ile anıt olmazlar, kimi ağaçlar vardır ki şekilleri
itibarı ile insanı
oldukça şaşırtırlar, etkilerler. Böyle özellikler taşıyan
ağaçlar da anıt ağaçlardır. Bu ağaçlara çok güzel
bir örnek
İstanbul
Üniversitesi Orman Fakültesi Araştırma Ormanı’ndaki
“Ahtapot Çınar” ismiyle bilinen ağaçtır.
Bir de yöre kültürü açısından çeşitli söylencelere,
masallara, hikayelere konu olmuş ağaçlar vardır, bu ağaçlar
bulundukları yörenin insanları tarafından saygı ve sevgiyle
korunurlar. Bu ağaçlara tarih boyunca hikayelerde rastlarız.
Günümüzden
bir örnek verecek olursak Bolu’da Abant Gölü yakınında
bulunan “Uşaklı Çam” iyi bir örnek olur.
Çocukları
olmayan kadınların
gidip bu ağaca sarıldıkları takdirde çocuklarının
olacağına inanılır ve ağaca baltasını
vurup bir hafta sonra ölen çobanın hikayesi anlatılır.
Anıt ağaçların
birbirinden farklı özellikleri olsa da her birinin
doğal bir uzun ömre sahip olmaları gerekmektedir.
Yani
bu ağaçlar nesiller boyu görülebilecek kadar uzun ömürlü
ağaçlar olmalıdırlar. Bu nedenle oldukça kısa
ömürlü
olan kavak, söğüt, kızıl ağaç gibi ağaçlar ölçüleri
ne denli büyük olursa olsun anıt sayılmazlar.