Çeviri Dünyası
Turgay Fişekçi, Cumhuriyet
11 Haziran 2003
Yayın
dünyamıza yeni katılan Dünya Yayıncılık'ın ilk yayımlandığı
kitaplardan biri olan Çeviri Seçkisi 1- Çeviri Düşünenler
(Hazırlayan: Mehmet Rifat)
bu alana ilgi duyanlar için
temel bir başvuru kaynağı niteliği taşıyor.
1940'larda,
o zamanki Milli Eğitim Bakanlığımızın öncülüğünde bir çeviri
rönesansı yaşamıştık. Yunan - Latin klasiklerinden
çağdaş klasiklere dek dünya kültürünün temel yapıtlarının
dilimize aktarılması eylemine girişilmişti.
Ülkemizin önde
gelen aydınları, kendi asıl uğraşlarının yanında birer
çeviri gönüllüsü gibi katılmışlardı bu eyleme.
Sonraki
yıllarda özel yayınevleri bayrağı devraldılar ve çeviri
yapıtları yayımını sürdürdüler.
Çeviri alanı,
gerçek yapılan işin niteliği nedeniyle bir bilim dalına
dönüşmüş olması, gerekse yayın, ücret vb. çeşitli günlük
sorunları içermesiyle de karmaşık bir alan.
İşin bilim
yanının, üniversitelerin çeviri bölümlerinde tartışılması
sürüyor. Yayıncılık alanına yaslanan pratik yanı ise
sorunlarla dolu. Bu sorunlar o denli ağır ki, bu alanda her
yıl mezun olan çok sayıdaki öğrenciden edebiyat çevirisini
uğraş edinmesi beklenenler bile ilk birkaç deneyimden sonra
geri çekiliyorlar.
Türkçe,
deyimleriyle, müziğiyle, benzersiz benzetmeleriyle, içinde
binbir tat gizleyen bir dil. Türkçe edebiyatın yanı sıra,
çeviri dilinin de bu zenginliği, renkliliği yansıtması
beklenir.
Ancak küresel
ölçüdeki dil kirlenmesi, Türkçeyi de, yazar ve çevirmenleri
de derinden etkilemekte. Çoğumuz ayrımında bile olmadan
Türkçe sözcüklerle, yabancı cümle kalıplarıyla konuşur,
yazar olduk.
Eski ustaların
çevirilerini okurken Türkçe tadı alırdık.Okuduğumuzun çeviri
bir metin olduğunu unuturduk çoğu zaman. Hatta kimi çeviri
yapıtlar için, aslı mı daha güzel, Türkçesi mi tartışmaları
yapılırdı.
Bugün bu
noktanın çok uzağındayız. Neredeyse sözcüğü sözcüğüne
çevirilen ama yan yana dizildiğinde güzel cümleler
oluşturamayan çeviriler okuyoruz sıklıkla.
Dünya öyle bir
noktaya geldi ki, hiçbir sorun, ötekilerden bağımsız değil.
Çeviri sorunlarını mı tartışacaksınız, işte hemen
küreselleşen dünya içinde Amerikan İngilizcesinin, bütün
öteki diller üstünde oluşturduğu baskı karşınıza çıkıyor.
Bu koşullarda
ulusal ve azınlık dillerinin zenginliklerinin korunabilmesi,
yazın ve çeviri dili olarak zenginleşebilmesi çok güç. Önce
bu baskıların önlenmesi gerek.
Sonra, kitabın
hayatın dışına göçtüğü bir dönemde, binbir emekle çevrilen
bir yapıt, kaç basılacak, kaç satılacak da çevirmen hakkını
alacak?
Artık dünyada
hiçbir sorunun kolay çözümü yok. Her alanda küresel ölçekte
mücadele gerekiyor.
Çeviri
Seçkisi 1 - Çeviriyi Düşünenler'i okurken büyük mutluluk
duydum. Kitap bu alanda verilen emekleri, harcanan çabaları
öylesine kapsamlı yazılarla, söyleşilerle, anılarla,
alıntılarla aktarmış ki, çeviri alanına özgü meslek
sorunlarını yansıtan bir kitap değil de, tanıklıklarla dolu,
canlı bir tarih kitabı okumuş gibi oldum.
Üniversitelerimizin çeviri ve edebiyat bölümlerinde okuyan
öğrenciler, çevirmenliği uğraş edinenler! Ne olmuş, ne
bitmiş, nereden nereye gelmişiz, neler konuşmuş, neler
tartışmışız?
Bütün bunları
anlatırken sizi de içine çekecek, yaptığınız işle,
okuduğunuz kitapla bağınızı güçlendirecek, alanında ilk kez
yapılmış bu çalışma paylaşılmayı bekliyor.
