| |
Bireyin
Güç ve Yetenekleri
Eğitimin temel ilkelerinin başında kalıtımsal olarak
bireyde var olan güçlerin öğrenme yoluyla geliştirilmesi gelmektedir.
Yetenekler bir kimsenin eğitimden ne derece yararlanabileceği hakkında
tahmin yapmaya imkân sağlar. Eğitim dalını ve mesleğini seçmesinde yardımcı
olabilmek için her şeyden önce bireyin genel ve özel yeteneklerini, zayıf ve
güçlü yönlerini bilmek gerekir.
Bireyin bilinmesi gereken yönlerinden biri de k i ş i l
i k ö z e l l i k l e r i ile benlik tasarımıdır. Bireyin genel ve
özel yetenekleri, başarı ve ilgileri, beden yapısı, mizacı, duygusal
nitelikleri, temel ihtiyaçları, alışkanlıkları, tavır ve değer yargıları dinamik
bir bütün olarak bireyin kişiliğini oluşturur. Bütün bu nitelikleri ile bireyin
uyarıcı bir sistem olarak, kendisi ve çevresi ile olan etkileşimin niteliği onun
tipik davranışlarını ve uyumunu belirler.
Eğitim çalışmalarında kişilik kavramı ön plâna
çıkmaktadır. Kişilik, bireyin sahip olduğu niteliklerin bütünüdür,
denilebilir. Kişilik, dinamik, her zaman hareket halinde, değişebilecek
olan bir yapı olmakla birlikte oldukça sürekli ve kararlı bir nitelik taşır.
Kişiliğin temel alt yapısı, bireye ilişkin kalıtımsal ve çevresel
etmenlerdir. Kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünü olarak oluşan bireyin
kişilik ve benlik yapısı gelişim süreci içinde zamanla
kazanılan bir özelliktir (Özgüven, 2002).
Benlik, bireyin zayıf ve kuvvetli yönleri ile
kendini nasıl algıladığı, kendisi hakkında görüş ve değerlendirmeleridir. Birey,
çevresine kendini algılama biçimine göre tepkide bulunur; kişinin davranışları
onun kendisi hakkındaki değerlendirmelerini yansıtır. Bireyin tercihleri, okul
ve meslek seçimi, kendisi ile ilgili olarak aldığı geleceğe yönelik kararlar,
kişinin kendisine verdiği değer ve benlik algısından önemli
düzeyde etkilenir (Özgüven, 2002:16).
Bireyin yetenekleri içinde bir de iradesi vardır.
İrade, belirli bir amaca yönelik bilinçli karar verme yeteneğidir. Bilinçli olan
bütün tutum, davranış ve eylemlerde irade önemli rol oynar. İnsanın günlük
yaşamında karşılaştığı sorunları çözmek, gerekli davranışları yapmak, uyum
sağlamak için kullandığı en önemli güç, iradedir. İradeli bir davranış için,
kişi önce bir tasarım evresinden geçer. Bundan sonra zihinde, bu
tasarımın istenip istenmediği tartışılır. Davranışı oluşturacak bir karara
varılır ve bu karar uygulanır. İrade, kişilik yapısına, duygulanım
ve coşku durumuna, içinde yaşanılan çevre ve şartlara göre değişiklik gösterir
(Köknel,1985:221).
Kişiliğimizi oluşturan güçler arasında zekâ da vardır.
Kişiliğin gizilgücü olan zekâ; algı, bellek, öğrenme, düşünme, soyutlama,
yeni durumlara uyma gibi bir çok zihinsel işlevin bileşimidir. Zekâ,
kişinin yeni durum, engel ve sorunlar karşısında deneyimlerinden ve
öğrenmelerinden yararlanarak o an için gerekeni yapması, uyumu sağlayabilmesi,
yeni çözümler bulabilmesi yeteneğidir. Uyumlu, düzenli, sağlıklı kişilik
yapısı ve davranışlar için gerekli olan temel zihinsel işlevdir (Köknel,1985:50-51).
Her insanın, beden oluşumu,
organik ve fizyolojik yapısı, ten ve gözlerinin rengi ve çehresinin şekliyle
ayrı bir biyolojik tip oluşturduğu gibi, ruhsal özellikleri onda belli
bir duyuş ve hareket ediş tarzı meydana getirir ki, buna karakter
denir.
Karakter,
kişiliğimizin dışa yansıyan ve başkalarınca değerlendirilen nesnel yanıdır (Demirsar,1985:42).
Bir başka deyişle karakter, teşekkül etmiş
kişilik, eğitim görmüş irade, uyanık bir bilinç, düşünce ve davranışlarına
sahiplik anlamına gelir. Türkçede bu, seciye kelimesiyle anlatılır.
Dikkat edilirse bu anlamıyla karakter, terbiye ve ahlâkın en
yüksek amacını ve ideal hedefini oluşturur (Başgil,1961:30-31).
|
|
