| |
Tanzimat Eğitimi
Programları
Tanzimat döneminde eğitim
sisteminde esas düzenleme, 1869 tarihli Maârif-i Umûmiye Nizamnamesi ile
yapılmıştır. Bu Nizamnameye göre, İlköğretim, Ortaöğretim ve Yüksek
Öğretim programları, aşağıdaki gibi düzenlenmiştir.
1. İlköğretim
a. Sıbyan Mektebleri Programı
Sıbyan Mekteblerinin öğretim süresi
4 yıl olup (MUN, mad.6), şu dersler okutulmaktaydı:
1) Usûl-i cedide ile
Alfabe/Elifba, 2) Kur’an-ı Kerim, 3) Tecvid, 4) Ahlâk üzerine yazılmış küçük
kitaplar, 5) İlmihal/Din Dersleri, 6) Yazı, 7) Aritmetik, 8) Kısa Osmanlı
Tarihi, 9) Kısa Coğrafya, 10) Faydalı Bilgiler (MUN, mad. 6).
b. Rüşdiye Mektepleri Programı
Rüşdiye Mekteplerinin öğretim
süresi 4 yıldı ve aşağıdaki dersler öğretilmekteydi:
1) Din Dersleri Başlangıcı, 2)
Türkçe Gramer/ Lisan-ı Osmanî Kavâidi, 3) İmlâ ve Yazı, 4) Yeni Düzenlemeyle
Arapça ve Farsça Gramer, 5) Aritmetik, 6) Geometrik Çizimler, 7) Geometri
Başlangıcı, 8) Genel Tarih ve Osmanlı Tarihi, 9) Coğrafya, 10) Beden Eğitimi,
11) Okulun bulunduğu yerde en çok kullanılan dil (MUN, mad. 23).
Kız Rüşdiye Okullarında,
erkek rüşdiye okullarından farklı olarak, 1) Yardımcı Nakış Resmî, 2) Seçme
Edebî Parçalar, 4) Ev İdaresi, 5) Dikiş ve Müzik (zorunlu değildi) dersleri (MUN,
mad. 29) vardı.
2. Orta Öğretim
a. İdadî Mektepleri Programı
İdadî mekteplerinin öğretim
süresi, 3 yıldı ve şu derslerin öğretimi yapılmaktaydı:
1. Yazı, 2. Fransızca, 3.
Osmanlı Kanunları, 4. Mantık, 5. Cebir, 6. Matematik ve Ticarî Aritmetik, 7.
Geometri ve Ölçme, 8. Fizik, 9. Ekonomi, 10. Coğrafya, 11. Tarih, 12. Fen
Dersleri, 13. Kimya ve Resim (MUN, mad. 38).
b. Sultanî Okulları Programı
Sultanî okullarında okunacak
dersler, iki kısımdı. Biri alt, diğeri yüksek kısım olup, alt
kısımdakiler, idadî okullarında okutulan derslerdi. Yüksek kısım da iki bölüme
ayrılmıştı. Bunlardan biri Edebiyat, diğeri Fen idi. Bu yüksek
kısma göre, Sultanî okullarının öğretim süresi, 3 ve alt kısım ile 6 yıldı.
Yüksek kısımın dersleri, aşağıda
gösterilmiştir:
Fen Bölümü: 1. Tasarı
Geometri, Simetri, Cebir ve Cebirin Geometriye Uygulanması, 2. Düzlem ve Küresel
Geometri, 3. Kozmografya, 4. Fizik ve Kimya’nın Sanayi ve Tarıma Uygulanması, 5.
Fen Dersleri, 6. Arazi Plânlaması.
Edebiyat Bölümü: 1.
Türkçe-Yazı, 2. Arapça ve Farsça’dan Metinler, 3. Meânî, 4. Fransızca, 5.
Ekonomi, 6. Milletler Hukuku, 7. Tarih (MUN, mad. 46).
3. Yüksek Okullar Programı
Yüksek Okullar, erkek ve kız
öğretmen okulları ve Darülfünûn ile fen ve çeşitli sanayi okullarından meydana
geliyordu (MUN, mad. 51).
Darülmuallimîn (Erkek
Öğretmen Okulu) Programı:
Darülmuallimîn, üç bölüme ve
her bölüm, biri Edebiyat, diğeri Fen olmak üzere iki sınıfa
ayrılmıştı. Birinci bölüm Rüşdiye, ikinci bölüm İdadîye, üçüncü bölüm
Sultanîlere öğretmen yetiştirmekteydi (MUN, mad. 52).
a. Rüşdiye Bölümü
Edebiyat Sınıfı: 1.
Türkçe-Yazı, 2. Yeni Usûle göre öğretim metoduna sahip olacak derecede Arapça ve
Farsça, 3. Her cemaatin kendi dili, 4. Genel Tarih.
Fen Sınıfı: 1. Geometri
çizimler, 2. Aritmetik, 3. Defter Tutma Usûlü, 4.
Geometri, 5. Ölçme, 6. Cebir.
Bütün bölüm ve sınıflardaki
derslerin, her cemaatin kendi dili ile öğretilmesi kararlaştırılmıştı. Rüşdiye
bölümünün öğretim süresi, 3 yıldı (MUN, mad. 54).
b. İdadî Bölümü
Fen Sınıfı: 1. Fen Dersleri,
2. Tasarı Geometri ve Simetri, 3. Cebir, 4. Fizik, 5. Kimya, 6. Resim.
Edebiyat Sınıfı: 1. Arapça
ve Farsça’dan Tercüme, 2. Türkçe Şiir ve Yazı, 3. Fransızca, 4. Osmanlı
Kanunları, 4. Mantık, 5. Ekonomi (MUN, mad. 54).
İdadiye bölümünün öğretim süresi, 2
yıldı (MUN, mad. 55).
c. Sultaniye Bölümü
Fen Sınıfı: 1. Düzlem
ve Küresel Geometri, 2. Cebirin Geometriye Uygulanması, 3. Koni Kesitleri, 4.
Mekanik, 5. Astronomi, 6. Kimyanın Sanayi ve Tarıma Uygulanması, 7. Fen
Dersleri, 8. Jeoloji, 9. Arazi Plânlaması, 10. Resim.
Edebiyat Sınıfı: 1. Türkçe
Yazı-Şiir, 2. Arapça ve Farsça, 3. Meânî, 4. Türkçe’den Fransızca’ya ve
Fransızca’dan Türkçe’ye Tercümeler, 5. Milletler Hukuku.
Sultaniye bölümünün öğretim
süresi, 3 yıldı (MUN, mad. 56).
d. Darülmuallimât (Kız Öğretmen
Okulu) Programı
Darülmuallimât’ın biri Sıbyan,
diğeri Rüşdiye okullarına öğretmen yetiştiren iki bölümü vardı (MUN, mad. 68).
Sıbyan bölümünün öğretim süresi, 2 yıl; Rüşdiye bölümünün öğretim süresi ise, 3
yıldı.
Sıbyan Bölümü: 1. Din
Dersleri Başlangıcı, 2. Türkçe Gramer, 3. Öğretim Usûlü, 4. Lisan, 5. Ahlâk
üzerine yazılmış küçük kitaplar, 6. Aritmetik ve Defter Tutma Usûlü, 7. Osmanlı
Tarihi ve Coğrafyası, 8. Faydalı Bilgiler, 9. Müzik, 10. Dikiş ve Nakış.
Sıbyan bölümünde her cemaatin
kendi dili ile öğretim yapması hükme bağlanmıştı (MUN, mad. 69).
Rüşdiye Bölümü: 1. Din
Dersleri Başlangıcı, 2. Türkçe Gramer, 3. Arapça ve Farsça, 4. Lisan (Her
cemaatin kendi dili), 5. Ahlâk, 6. Ev İdadîsi, 7. Tarih ve Coğrafya, 8.
Matematik ve Tabiî Bilimler Başlangıcı, 9. Resim, 10. Müzik, 11. Ev İdaresi ile
ilgili çeşitli işlemler.
Rüşdiye bölümünde her
cemaatin kendi dili ile öğretim yapması belirlenmişti (MUN, mad. 70).
e. Üniversite / Darülfünûn
Programı
Üniversitenin biri, Felsefe ve
Edebiyat, ikinci Hukuk, üçüncüsü de Tabiî ve Matematik Bilimlerinin
öğretimine mahsus, üç bölüm bulunuyordu (MUN, mad. 80).
1) Felsefe ve Edebiyat Bölümü:
1. Psikoloji, 2. İnsan Bedeninin Yapısı, 3. Lojik, 4. Din Felsefesi, 5.
Ahlâk, 6. Hukuk, 7. Tarih, 8. Arapça, Farsça, Türkçe, Fransızca, Yunan, ve Latin
dilleri ile belli başlı dilerin uygulanmasına dair Genel Gramer, 9. Aruz Vezni,
10. Genel Tarih, 11. Eski Eserler, 12. Eski Paraları Tanıma (MUN, mad. 81).
2) Hukuk Bölümü: 1. Fıkhın
Muameleler Bahsi ve Fıkıh Usûlü, 2. Roma Hukuku, 3. Fransızların İnsan Hukuku
Kanunu, 4. Adlî Hukuk ile İlgili Mahkeme Usûlleri, 5. Kara Ticareti, 6. Deniz
Ticareti, 7. Devletin Ticareti, 8. Cinayet Mahkemesi Usûlü, 9. Mülk Hukuku, 10.
Milletler Hukuku (MUN, mad. 82).
3) Matematik ve Tabiî Bilimler
Bölümü: 1. Kozmografya, 2. Fizik, 3. Kimya, 4. Jeoloji, 5. Madenler Bilimi,
6. Botanik, 7. Zeoloji, 8. Geometri, 9. Trigonometri, 10. Geometrinin Cebire
Uygulanması, 11. Geometrik Çizimler, 12. Simetri, 13. Türev ve İntegral, 14.
Uygulanmış Mekanik, 15. Tabiat Bilimleri Tarihi, 16. Matematik, 17. Arazî Ölçümü
(MUN, mad. 83).
Her bölümün öğretim süresi,
mezuniyet diplomasını alacaklar için 3, müderris/ profesör olacaklar için 4 yıl
olacağı, Nizamname’de belirtilmişti (MUN, mad. 85).
|
|
