| |
Yatırımlar
Projesinden kaynak tahsisine kadar,
yatırımlarla ilgili bütün işlemler, merkez tarafından DPT aracılığı ile
yapılmaktadır. Örnek olarak; Van, Diyarbakır ve İzmir’de yapılacak ilk, orta,
genel ve meslekî - teknik liselerinin ödenekleri, Ankara’dan tahsis
edilmektedir.
Millî Eğitim Gençlik ve Spor
Bakanlığı (MEGSB)’nın ilköğretim okulları ve bütçe kanununun verdiği
yetkiye dayanarak bazı illerin özel idare kanalıyla yaptıkları okullar
dışında, bütün eğitim binaları, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (BİB)
tarafından yapılmaktadır. Ancak bir yatırımın gerçekleşmesi, ilgili bakanlıklar
arasında birçok yazışmanın yapılmasına bağlıdır. Bu yazışmalar, uzun süre
almaktadır. Yatırım Programı’nda yer alan bir lise projesinin
inşaatına başlayabilmek için, gerekli yazışmaların bir yılda tamamlandığı az
görülür. Onun için, ilk defa Program’a giren orta öğretim projelerinin
yaklaşık % 90’ının inşaatına, ikinci yılda başlanmakta ve ayrılan ilk yıl
ödenekleri, kullanılmadan hazineye intikal etmektedir.
Burada üzerinde önemle durulması
gereken başka bir konu da, Yatırım Programı’nda yıllık ayrılan ilkokul
derslik ödeneklerinin, yılı içinde yatırıma dönüşmemesidir. MEGSB’nin
yatırımlarla ilgili her yıl yayınladığı resmî dokümanlarında bunu açıkça görmek
mümkündür (Yat. ve Tes. Dai. Başk., Yat. Dok.,1984). Meselâ, 1984 yılında,
Ankara ilinin 84 adet devam ve 99 adet yeni ilkokul derslik
inşaatı bulunmaktadır. 1985’de 159 adet derslik inşaatının devam ettiği
görülmektedir. Buna göre, 1985 yılında, ancak 24 (yirmidört) adet derslik
yapılabilmiştir (Yat. ve Tes. Dai. Başk., Yat. Dok.,1985).
Halbuki 1985’de DPT tarafından
Ankara iline 275 adet derslik ödeneği tahsis edilmiştir (1985 Yılı Yat.
Prog.,1984). Aynı yıllarda, Ankara’da ikili öğretim köylere kadar
yayılmış, hatta bazı okullarda üçlü öğretim uygulamasına geçilmiştir.
İstanbul’da da durum şöyledir:
1984’de 144 adet devam ve 41 adet yeni ilkokul derslik inşaatı, Program’da
yer almıştır. 1985’de 122 adet derslik inşaatının devam ettiği görülmektedir. Bu
durumda 1985 yılında 63 (altmış üç) adet derslik yapılabilmiştir. Halbuki
1985’de DPT tarafından İstanbul iline 440 adet derslik ödeneği tahsis
edilmiştir. DPT’de yapılan araştırmaya göre, 15-20 il dışında, diğer illerde de
durum, bu olumsuz tablodan pek farklı değildir.
Şimdi burada sorumlu, ne DPT, ne
MEGSB (ilgili Genel Müdürlük veya Yatırım ve Tesisler Dairesi
Başkanlığı), ne Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, ne vilâyet
ve ne de il ve ilçe MEGS Müdürlükleridir.
Yasal yapıda hepsi sorumlu görüldüğü halde, gerçekte hiçbiri sorumlu değildir.
Çünkü sorumluluk, toplanması mümkün olmayacak derecede birimlere
dağıtılmıştır. Kaynak tahsisi yapıldıktan sonra bile sorumluluğu, uzun süren
yazışmalara veya başka birimlere yükleyenler bulunmaktadır. Hatta olağan bir
uygulama hâlinde görülmektedir ki, bazı illerdeki ilgililer, ilköğretim
yatırım ödeneklerini, 8-9 ay faize yatırıp senenin son aylarında
kullanmaktan ve bu sebeple ilkokul derslik inşaatlarını yılı içinde bitiremeyip
gelecek yıla sirayet ettirmekten, vicdanî bir rahatsızlık duymamaktadırlar.
İşte başlıca bu sebeplerden, şehir
merkezlerindeki okullarda sınıflar, genellikle 60-70 kişiliktir. Dünyanın
hiçbir yerinde uygulanmayan ikili öğretime devam edilmektedir. Bunun ise,
eğitim ve öğretimi olumsuz yönde etkilediği açıktır.
Diğer taraftan, 4 (1983-1986) yıl
etüd proje olarak ödenekleri ayrılan İstanbul ve İzmir Fen Liseleri’nin
projeleri çizilememiş ve 1978 yılında Program’a giren Ankara Küçükesat Lisesi,
hâlâ öğretime açılamamıştır (İnşaatı 10 yılda tamamlanamamıştır.). Yatırım
Programları’nda, inşaatları 10 yıldan beri devam eden daha birçok okul
projesine rastlamak mümkündür. Dolayısıyla maliyetler de, her geçen yıl
yükselmektedir. Bir ortaokul projesini devlet 400 milyon TL’ye mal ederken, özel
sektör bunu, kısa zamanda 120-150 milyon TL’ye yapabilmektedir. Aynı şekilde,
il özel idare bütçesini rasyonel bir şekilde kullanan; yerinde denetimi
sıklaştıran; yatırımların gerçekleşmesini, tesadüfe veya sorumsuz bazı
kâtiplerin ve memurların eline değil, kontrollü programa bağlayan ve bu şekilde
yatırımlarla ilgili personeli yetki ve sorumluluklarla donatan valilikler
de, çok kısa sürede ve düşük maliyetlerle okullar yapabilmektedirler. Bu konuya
1987 Yılı Programı’nda temas edilerek, “2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun
ihale hükümleri çerçevesinde yapılan eğitim binalarının pahalı olduğu ve
bitirilmesinin uzun zaman aldığı belirtilmiş ve 1986 yılında pilot il
olarak seçilen Tokat’ta kamu binalarının emanet usulü ile inşaasında ve halk
katkısının temininde başarı sağlandığı kaydedilerek, bu uygulamanın diğer
illere de teşmili” teklif edilmiştir.
|
|
