ERZiNCAN BELGELiĞi

1 8 8 8 - 1 9 8 8
archives about erzincan

ana sayfa   +   home

Bu çalışma Fatma (Evliyagil) Kahraman, Ahmet Kahraman,
Nuriye (Erdem) Öztopçu, Hüseyin A. Öztopçu, A. Turan Öztopçu,
Nurten (Öztopçu) Uslu, İbrahim Uslu, Gökhan Uslu anısına hazırlanmıştır.

1888 -1988 tarihli günlerin yazılmışlarıyla
dayanılmış Erzincan dağlarına
bakarız apaçık ovaya.

  • 1888      Deprem büyük hasar verdi.

  • 1891      Hamidiye Kışlası inşa edildi. Bina kışla, 1906-1908 yıllarında da Harp Okulu olarak kullanıldı. Rus işgalinde depo olan bu bina işgal kuvvetlerinin geri çekilişinde yakıldı.


uzun topçular ailesinden Ahmet 1890

  • 1906      Erzincan Harbiye Okulu açıdı.

  • 1906      Erzincan'da son gecem bu. Erzincan'da son gecem... Erzincan'da son...
    ... Taze ekmek kokuları geliyor burnuma. Çarşı fırınları çoktan ateşlerini yakmış, has undan ekmekler pişiriyorlar az sonra uyanacak Erzincan halkı için. Şafak az sonra sökecek demektir bu. Doğacak günün Pazar olduğunu anımsıyorum. Haftalık pazar kurulacak yine Buğday Meydanı'na. Cıvır cıvır sesler evimizin içine dolacak hava kararıncaya dek. Ama ben duymayacağım. Kalabalığı da görmeyeceğim. Geleceğin bana neler hazırladığını bilmeden, İstanbul'a gitmek üzere ayrılacağım doğup büyüdüğüm şehirden... 
    Saray Meydanı'nda Son Gece, Selma FINDIK Remzi Kitabevi Şubat 2000 (Küçük yaşta anasız babasız kalmıştı Fikret. Hocası Kazım Bey'in yanına sığınırken, günlerin kendisine neler getireceğini bilmiyordu... Memleket hasretini tanımıyordu daha... 1906 ların Erzincan'ından ayrılış sahneleri ve 1919 Erzincan kışında dönüşü...  umut "gün ola devran döne"....)

  • 1908      Erzincan Harbiye Okulu, İstanbul harbiyesine tevhit edilmesi nedeniyle kapandı.

  • 1908      temmuz 23, Behçet Kemal Çağlar Erzincan'da doğdu. Cumhuriyet değerlerini dolaysız bir biçimde Atatürk'ün kişiliğiyle özdeşleştiren şiirleriyle tanınır. Ana Biritanica

  • 1915      Şubatın beşinde menzilden verilen hayvanlarla 64 kişilik bir ihtiyar subay adayı kafilesiyle Erzincan'a doğru yola çıkıldı. Bir gece büyük bir Ermeni köyünde kaldıktan sonra güzel ve şirin kazalardan biri olan Zara'ya geldik, bizi evlere taksim ettiler, halk tarafından çok iyi karşılandık, olağanüstü konukseverlik ve saygı gördük. Öteki kazalara oranla bakımlı, düzenli olan güzel Zara'da birçok askeri pavyon inşa edilmekteydi. Zara'dan sonra birçok dağlar geçerek sekiz on evle birkaç handan ibaret Refahiye'de geceyi geçirdik. Çardaklı Dağları'nı, kar ve tipi arasında oldukça zahmetle geçerek, Erzincan'ın yazlığı olan Yalnızbağ'da geceyi geçirdikten sonra, yüksek kubbeli camisiyle çok uzaklardan görülen Erzincan'a erkenden vardık. Anadolu'nun ortasında böyle bir şehir bulunacağını hayal bile edemezdim. Temiz olmamakla beraber, geniş sokaklar, muhteşem resmi binaları, halkın misafirseverliği, bizde çok güzel duygular yarattı. Meşrutiyet'ten önce 4. Ordu'nun merkezi olması burasının imar görmesine sebep olmuş, birkaç da fabrika kazandırmıştır. Bir kaç arkadaşla deri ve kösele fabrikasını gezdik, Avrupa malı ayarında sağlam mal çıkardığını gördük. Dayanıklı kumaş yapan çuha fabrikasını, uzakta bulunduğu için göremedik.
    Birinci Dünya Savaşı'nda bir yedek subayın anıları, Faik Tonguç; İş Bankası Yayınları Nisan 1999


Numan efendinin torunları; Halis ve Muhlis Karakullukçu

  • 1916      temmuz 24, Rus ordusunun işgali, Ermeni asker ve komitacıların yağma ve katliamı.
    Mustafa Kemal Atatürk: "Rus Ordusu 1915'te taarruz başlattığında o zaman çarlığın hizmetinde bulunan Taşnak Komitesi, birliklerimizin gerisindeki Ermeni ahalisini isyan ettirmişti. Düşmanın üstünlüğü karşısında çekilmeye mecbur kaldığımız için kendimizi iki ateş arasında görüyorduk. İkmal ve yaralı konvoylarımız katlediliyor, Türk köylerinde terör hüküm sürüyordu. Bu cinayetleri işleten, saflarına eli silah tutan tüm Ermenileri katan çeteler, silah ve iaşe ikmallerini, bazı büyük devletlerin sulh zamanından itibaren kendilerine kapitülasyonların bahşettiği dokunulmazlıklardan istifade ve bu maksada matuf olarak büyük stoklar husule getirmeye muvaffak oldukları Ermeni köylerinde yapıyorlardı."
    1921, Clanence Streit ABD'li gazeteci (Cumhuriyet gazetesi 9 Mayıs 2005)

  • 1918      şubat 13, Binbaşı Halit bey idaresindeki Milis kuvvetleri Ermenileri sıkıştırırken, Türk kıtaları-kuvvetleri Erzincan'a girdi.

  • 1919      ağustos 20, Erzurum'dan hareket ederek Erzincan'dan geçen Atatürk bu geçişi Nutkunda belirtmiştir.

  • 1923      3. Ordu karargahı Erzincan'da kuruldu.

   
Selükeli Ahmet (gazi) 1923

  • 1926      şubat 16, Tük Hava Kurumu Erzincan şubesi  kuruldu.

  • 1927      Merkez nüfusu 16.104 (şehir)

  • 1927      Asım Bezirci Erzincan'da doğdu. Türk edebiyatınıda 1960'lar öncesinde yaygın olan izlenimci eleştiri yaklaşımına karşı nesnel eleştiri yöntemlerini savunan yazılarıyla tanınan eleştirmen ve araştırmacı. Ana Biritanica

  • 1927      Tali Ziraat Mektebi öğretime başladı.


1928'de bir duvar dibi 

  • 1930      ağustos 15, Ali Kemali Erzincan isimli kitabının önsözünü yazdı. "... Ben bu yolda ilk hatveyi attım. Vatanın bundan sonra yetişecek güzideleri bu isri takip ve bu eseri ikmal ederlerse, ruhum toprak altında artık beyazlaşmış kemiklerimin bir bir raşei tefehhurle birbirine çarptığını duyacak. Bu da benim için büyük ve kafi bir mükafattır." Kitap 1932 yılında Resimli Ay Matbaası'nda 1. baskısı yapıldı.

  • 1931      Türkiye Kızılay Derneği Erzincan Şubesi kuruldu.

  • 1932      eylül 26, Türk Dili Birinci Kurultayı'nın açılışına Erzincan'dan altı adet tebrik telgrafı gönderildi. Başköy halkı ve H.F. İdari heyeti, Halk Fırkası, Erzincan Müftüzade Rıza Bey, Un fabrikası, Valilik.


Erzincan'da bir seçim sandığı 1935 (?)

  • 1935      Merkez nüfusu 16.144 (şehir)

  • 1935      Çocuk Esirgeme Kurumu Erzincan Şubesi kuruldu.


1937'li Erzincan bahçesinde saz

  • 1938      ekim 29, Demiryolu Erzincan'a ulaştı.

  • 1939      aralık 27, çarşamba günü gece saat 2.00'de "Büyük Deprem"; Erzincan tamamen yıkıldı. 32.962 kişi öldü, yaklaşık 100 bin kişi yaralandı ve 116.720 bina yıkıldı. Richter ölçeğine göre 7,9 şiddetinde olan deprem Erzincan'dan Amasya'ya (yaklaşık 400 km), Sivas'tan Karadeniz'e (yaklaşık 200 km) kadar olan bir bölge içinde büyük tahribata yol açtı. En büyük yıkım Erzincan'da yaşandı. Kurtarma ve yardım çalışmaları için hapishanelerdeki mahkumlar bile seferber edildi. Bu mahkumlar 1940 yılında çıkarılan özel bir kanunla affedildiler. Cumhuriyetin 80 yılı, 6. sayı
    "Erzincan ülkemizin en renkli yörelerinden biridir; destanı dillerde dolaşır:
    Erzincan'da bir kuş var,
    Kanadında gümüş var.

    Nazım Hikmet belleğimize derin acıyla kazınmış Erzincan depreminden sonra bunu değiştirmişti:
    Erzincan'da bir kuş var,
    Kanadında gümüş yok.

    Her nedense Erzincan denince aklımıza hep acı ve hüzün gelir; Ahmet Muhip Dranas'ın ünlü şiirinde bile Fahriye Abla'yı bir Erzincanlıya verip gurbete yollamaz mı!..."
    İlhan Selçuk; Cumhuriyet, 4 Eylül 1990

           Bir zaman duymuş da şaşırmıştım:
           Büyük Erzincan depreminde her taraf yerle bir oluyor. Erzincan cezaevi müdürü çok cesur bir karar alıyor.
           Bütün mahpusları, depremzedelere yardım etsinler diye serbest bırakıyor.
           "İnsanlığınıza kalmış bir şey, yardım ettikten sonra sizi cezaevinde bekliyorum" diyor...
           Mahpuslar, günlerce depremzede için çalışıyorlar.
           Sonra cezaevine geri dönüyorlar.
           Bir tek mahpus bile firar etmiyor!..
           Bir o cezaevine, o mahpuslara bakın, bir de şimdiki cezaevlerine ve şimdiki mahpuslara bakın...
    Kaynak: İLKER SARIER, SABAH online; 30.01.2000
     

  • 1940      Merkez nüfusu 12.096 (şehir)

  • 1942      Akşam Kız Sanat Okulu öğretime başladı.

  • 1942      "Yeni Erzincan" haftalık gazetesi yayınlanmaya başladı.

  • 1944      ağustos 16, Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel, Erzincan Ortaokulu'nun binasının temelini attı. 1948-1959 yıllarında lise olarak kullanıldı. Daha sonra "Merkez Ortaokulu" adını aldı; 1972 yılında Merkez Ortaokulu yeni binasına taşındı.

  • 1945      Merkez nüfusu 12.573 (şehir)

  • 1945(?)  Yardım Sevenler Derneği Erzincan Şubesi kuruldu.

  • 1947      şubat 16, Gençlik Kulübü tarafından yapılan "Çukur Ova Kır Koşusu"

  • 1948      Erzincan Lisesi öğretime başladı.

  • 1948      İnönü Anıtı'nın açılışı. Hekeltraş Ratip Aşur Acudoğlu'nun en büyük ve en önemli yapıtı.

  • 1948      Erzincan İli Kültür ve Eğitim Derneği kuruldu.

  • 1948      Muhtaç Çocuklar Koruma Birliği kuruldu.

  • 1949      ekim 22, Zekeriye Mahmut Günem Erzincan Lisesi'nde Felsefe öğretmenliğine başladı. 1907 Erzincan doğumlu Günem, Cenevre Üniversitesi'ni bitirdi; 13 eylül 1969 yılına kadar Erzincan Lisesi'nde görevini sürdürdü.

  • 1950      Merkez nüfusu 18.043 (şehir)

  • 1950      "Demokrat Erzincan" günlük gazetesi yayınlanmaya başladı.

  • 1950      Karagücü spor kulübü kuruldu. (kırmızı-beyaz)


kardeşlerle askerlik hatırası 1951

  • 1951      Kız Sanat Okulu öğretime başladı.

  • 1952      "Öz Erzincan" günlük gazetesi yayınlanmaya başladı.

  • 1952      eylül 25, İş ve İşçi Bulma Kurumu hizmete başladı.

  • 1953      kasım 11, Erzincan Lisesi yeni binanın temel atma protokolü: "11 kasım 1953 çarşamba günü, saat 15.15'de vilayet karşısında ve Trabzon caddesi üzerindeki arsada Erzincan Lisesi'nin temel atma töreni; başta sayın Vali İsmail Hakkı Baykal, sırasıyla vilayet erkanı, Milli Eğitim Müdürü Hakkı Rodop, Bayındırlık Müdürü Sırrı Yar'aş, Devlet Hastanesi Başhekimi Dr. Ertuğrul Günsoy, Sağlık Müdür Vekili Dr. Avni Kefeli, Lise Müdürü Esat Onatkut, İnşaatın müteahidi mühendis Şezket Kömürcüoğlu, Lise öğretmeni Tahir Alangu, Mes'ude Alangu, Zekeriya Günem, Rahmi İder, Atiye Yakın, Meknuze Gedik ve Lise öğrencileri huzurunda yapılmış, Spor Salonu'nun güney batı köşesine kurban kanı akıtıldıktan sonra protokol sırasına göre temele harç atılmış, memleket için hayırlı olması temenni edilerek, bu protokolun bir örneği imzalanmış ve tedavül eden paralarla birlikte, bir kavanoza konularak temele gömülmüştür. 11 kasım 1953."  Bu bina 1959 yazında bitirilir ve eski binadan taşınılır. Fahri Taş, Açılışının 50. yılında Erzincan Lisesi, 1998

  • 1954      Büyük depremde yıkılan genel kütüphane açıldı.

  • 1954      Ali Ekber Çiçek Ankara Radyosu'na girdi. (1938 yılında Ulalar köyünde doğdu. 400'den fazla türküyü derleyerek geniş kitlelere ulaştırdı.)

  • 1954      ocak 1, Sümerbank Bez Fabrikası'nın iplik kısmı işletmeye açıldı.

  • 1955      Merkez nüfusu 24.013 (şehir)

  • 1955      "Yeşil Eğin" günlük gazetesi yayınlanmaya başladı.

  • 1955      Prof.Dr. Tahsi Özgüç'ün bir rapor ile Urartu krallığına bağlı Altıtepe'ye dikkat çekmiş; araştırma kazıları başlamıştır. Yapılan kazılar sonucu ortaya çıkan Urartu eserlerinin en değerlisi, en zenginidir. Bunlar Ankara Arkeoloji Müzesinde saklanmaktadır.

  • 1955      Rus işgalinde yanan Hamidiye Kışlası'nın yerine yapılan bina askeri lise ve ortaokul olarak kullanılmaya başlandı. 1967'de 3. Ordu Karargahı nakledildi.

  • 1955      Ticaret Lisesi öğretime başladı.


Erzincan'dan aile fotoğrafı 1956

  • 1956      Erzincan Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.

  • 1957      aralık 13, Orgeneral Cemal Gürsel 3. Ordu Komutanlığı'na atandı.

  • 1958      Erzincan Verem Savaş Derneği Vali Kazım Atakaul'un başkanlığında kuruldu.

  • 1959      "Kazankaya" günlük gazetesi yayınlanmaya başladı.

  • 1960      Merkez nüfus 36.420 (şehir9

  • 1960      Girlevik Hidro-Elektrik Santralı elektrik üretimine başladı.

  • 1961      İlkokul öğretmenleri tarafından hazırlanan "Ufuk" dergisi yayınına başladı. (1961-1963)

  • 1961      Erzincan Akşam Lisesi öğrenime başladı.

  • 1961      Hüseyin Aktaş atletizme maratonla başladı. Balkan şampiyoluğunu 3 kez kazanan (1970-72-73), Akdeniz Oyunları'nda kürsüye çıkan (1971) ve Balkan karmasına (1963) seçilen Aktaş, 1941 yılında Erzincan'da doğdu.


Erzincan'da bir kurma evin misafir odasında sünnet yatağı 1962

  • 1962      nisan 11, çarşamba günü saat 14.30'da Erzincan Lisesi Öğrenci Radyosu resmen yayına başladı. (Kısa delga, 41 metre, 7075 KC/s üzerinden)

  • 1963      kasım 17, Nedim Muratoğlu belediye başkanı seçildi.

  • 1965      Merkez nüfus 45.197 (şehir)

  • 1966      Erzincan askeri lise ve ortaokulunun kapanması.

  • 1967      ekim 11, Büyük deprem nedeniyle Erzurum'a taşınan 3. Ordu karargahı tekrar Erzincan'a döndü.


Bahçe içi evde sabah güneşi...1967

  • 1968      Kalkınmada birinci derecede öncelikli iller kapsamına alındı.

  • 1968      Erzncanspor kulübü kuruldu. (kırmızı-siyah)


Türkiye İş Bankası'nın Erzincan Şubesi'nin yeni binasında açılış töreni.
Belediye Başkanı Nedim Muradoğlu,
1968

  • 1969      nisan 13, Erzincan Lisesi bilgi yarışmasında Türkiye şampiyonu oldu. Edebiyat öğretmeni Mukim Sağır yönetiminde.

  • 1970      Merkez nüfus 58.074 (şehir)

  • 1971      Atatürk heykelinin açılışı, heykeltıraş Mehmet Şadi Çalık

  • 1973      Lise ve dengi okullar futbol şampiyonasında Erzincan Lisesi Türkiye Şampiyonu oldu.


Erzincan Yardım Sevenler Derneği üyeleri bir toplantı sonrasında. 1974

  • 1975      şubat 25, Erzincan olayları, kardeş kavgası.

  • 1978      ekim 19, İbrahim Uslu Erzincan Lisesi'nde Felsefe öğretmenliğine başladı. 1950 Erzincan doğumlu Uslu, İstanbul Üniversitesi'ni bitirdi; 3 mart 1980 yılına kadar Erzincan Lisesi'nde görevini sürdürdü.

     

Bu çalışma mart 2000 de başlamış; ocak 2001 de Internet ortamında yayınlama uğraşısına girişilmiş, H62 yayınıdır.

Fotograflar H62 belgeligidir yazılı izin olmadan kullanılamaz.
Copyright ©

İstanbul, 22 OCAK 2001

Hazırlayan:
H. Avni Öztopçu     
iletişim - contact

mektuplar  opinions - letters

 

son değişiklik 5 Mart 2017